بازار جهانی نفت

قیمت نفت برنت طی یک سال اخیر دچار فراز و فرودهای زیادی شده است . مهم ترین موضوعاتی که بازار نفت با ان روبرو می باشد همان مسئله عرضه و تقاضا است که در اکثر مواقع در حالت با ثباتی قرار دارد و باقی موضوعات در درجه چندم اهمیت هستند . البته وضعیت اقتصادی بزرگترین کشورهای مصرف کننده (امریکا ، چین و ناحیه یورو) هم اهمیت خاص خود را داراست . با نگاهی به قیمت نفت برنت ، یک روند صعودی قوی را از ژوئن ۲۰۱۲ تا فوریه ۲۰۱۳ مشاده می کنیم و پس از ان شاهد کاهش قیمت از ماه فوریه هستیم ، به طوریکه قیمت به حمایتهای مهم خود در حوالی ۹۵ دلار نزدیک می گردد و باید منتظر بمانیم و ببینیم که ایا خط حمایتی ۹۵ دلاری نفت برنت ، می تواند در برابر فشارهای نزولی مقاومت نماید یا خیر . هم اکنون قیمت در حوالی ۱۰۲ دلار نوسان می کند . در زیر نمودار نفت برنت را مشاهده می کنید .

چشم انداز تقاضای نفت برای ۲۰۱۳ و بعد از ان

تقاضای نفت جهان از شروع قرن بیست و یکم همواره رشد کرده است و این رشد کاملا محسوس و عینی می باشد . حتی بحران بزرگ مالی و اقتصادی سالهای ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ که از بزرگترین اقتصاد جهان و بزرگترین مصرف کننده نفت جهان اغاز شده و به باقی کشورهای جهان سرایت کرد هم نتوانست اثر عمیقی در میزان تقاضای نفت بگذارد . با این وجود ، بحران مالی اخیر قیمت نفت را دچار سقوط شدید کرد و اکثر فعالان بازار ، ان روزهای تلخ را به خاطر می اورند . هم چنین بحران بدهی ناحیه یورو که در سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ عمق و گسترش بیشتری یافت هم بر کاهش تقاضای این کالای استراتژیک تاثیر عمده ای نگذاشت .

البته ذکر یک نکته بسیار مهم در اینجا ضروری می باشد و ان این است که بحران مالی و بحران بدهی بر کشورهای توسعه یافته تاثیر عمیقی گذاشت و مصرف نفت انها را تحت تاثیر قرار داد ، اما تاثیر بحران بر اقتصادهای نوظهور مانند چین ، هند و برزیل کمتر بود و انها با قدرت تمام جای خالی تقاضا که از جانب کشورهای صنعتی اتفاق افتاده بود را پر نمودند . در واقع شکل مصرف طی سالهای اخیر بر اساس کشورهای مصرف کننده تغییر یافته و با وجود اینکه امریکا و ۱۷ کشور ناحیه یورو کماکان به عنوان بزرگترین مصرف کنندگان شناخته می شوند ، اما سهمشان به صورت درصدی کاهش یافته و چین و هند به رده های بالاتری صعود کرده اند . هم اکنون بزرگترین مصرف کننده نفت جهان امریکا می باشد و بعد از ان ناحیه یورو است که در رده دوم قرار می گیرد و چین هم رده سوم را به خود اختصاص داده است . بنابراین مانند هر بازاری که بزرگترین بازیگران ان نقش تعیین کننده ای دارند ، در بازار نفت خام جهانی هم امریکا ، ناحیه یورو و چین نقش پر رنگی دارند و شرایط اقتصاد انها تعیین کننده اینده قیمت می باشد .

در زیر نمودار مصرف نفت جهان از اغاز قرن بیست و یکم تا به حال و به همراه پیش بینی سالهای ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ امده است . پیش بینی صعودی تقاضا برای سالهای ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ ، می تواند از قیمت نفت حمایتهای خوبی به عمل اورد .

موسسات ، سازمانها و دولتهای زیادی به پیش بینی تقاضای بازار نفت می پردازند و قصد داریم تا به بررسی پیش بینی مهمترین انها بپردازیم .

۱ – سازمان اوپک در اخرین بیانیه خود اعلام کرده است که انتظار رشد ۸۰۰ هزار بشکه ای تقاضای نفت در سال ۲۰۱۳ را دارد که مجموع تقاضا را برای کل سال به (۸۹.۷) میلیون بشکه خواهد رساند .

۲ – دولت امریکا نیز طی ماه جاری میلادی ، پیش بینی خود از رشد تقاضای نفت را ۵۰ هزار بشکه کاهش داد و به ۹۶۰ هزار بشکه در روز رساند . دولت امریکا پیش بینی کرده است که مجموع تقاضای نفت به ۹۰ میلیون در سال ۲۰۱۳ خواهد رسید . هم چنین میزان تقاضای نفت در ۲۰۱۴ ، (۹۱.۳۳) میلیون بشکه پیش بینی شد .

۳ – سازمان بین المللی انرژی پیش بینی خود از تقاضای نفت جهان در ۲۰۱۳ را (۹۰.۵۸) میلیون بشکه اعلام کرد . پیشتر این سازمان پیش بینی های بالاتری از تقاضا برای ۲۰۱۳ داشت ، اما در بیانیه اخیر خود به ریسکهایی که در سال جاری متوجه اقتصاد ناحیه یورو می باشد اشاره کرده است و پیش بینی کرده که تقاضا نفت ناحیه یورو به کمترین میزان خود از سال ۱۹۸۰ تا به حال خواهد رسید .

چشم انداز عرضه نفت برای ۲۰۱۳ و بعد از ان

شرایط عرضه نفت تغییر محسوسی نکرده است و نمی توان تغییرات اندک عرضه را ملاک تحلیل قرار داد . اما اگر بخواهیم شرایط کلی عرضه را بررسی کنیم ، باید به چالشهایی که در برابر عرضه قرار دارد اشاره نمائیم .

اولین چالش پیش روی بازار نفت ، مسئله ثبات خاور میانه می باشد . چندین اتفاق به طور همزمان در خاور میانه و شمال افریقا در جریان است که می تواند شوکهایی را در کوتاه مدت و بلند مدت به بازار بدهد . برنامه هسته ای ایران از مهمترین و پیچیده ترین انهاست . هر زمانی که تنش بین غرب و ایران بالا می گرفت ، قیمت نفت برنت هم بالا می رفت و هر زمان که خبری از تنش نبود ، بازار روال عادی خود را پی می گرفت . هم اکنون به نظر می رسد که کشورهای غربی تا پایان انتخابات ریاست جمهوری اقدام خاصی را انجام ندهند و در نتیجه می توان شرایط بازار نفت را بدون حضور اخبار مربوط به ایران پی گرفت . اما اگر روال گذشته به بعد از انتخابات موکول شود ، مانند سال گذشته ، تنش ایران و غرب باعث حمایت از قیمت نفت خواهد شد .

موضوع بعدی شرایط سوریه است که هر روز پیچیده تر می گردد و نمی توان ابعاد ان را به طور کامل درک کرد . ممکن است بحران سوریه به فرای مرزها برود و گروه های تروریستی اقدام به خرابکاری های مشابهی که چندی پیش در شمال افریقا اتفاق افتاده بود دست بزنند که می تواند بازار نفت را دچار شوک نماید . شمال افریقا هم پس از سقوط قذافی و فروش انبارهای اسلحه به گروه های تروریستی کشورهای اطراف در خطرهای زیادی قرار دارد و ممکن است حوادثی مانند گروگانگیری در الجزایر باز هم اتفاق بیفتد . البته ماهیت همه این مسائل به شکلی است که نمی توان از قبل پیش بینی نمود و تنها می توان احتمال وقوع انها را بالا دانست .

این دو موضوعی که در بالا مطرح شد ، تهدید کننده عرضه نفت هستند و باعث افزایش قیمت نفت خواهند شد ، به طوریکه بنا بر عقیده بسیاری از تحلیلگران ، عاملی که توانست قیمت نفت برنت را در سال ۲۰۱۲ بالای سطح ۱۰۰ دلار نگاه دارد ، بحرانهای خاور میانه بود . اما در طرف عرضه خبرهایی مبنی بر افزایش تولید نفت در امریکای شمالی هم به گوش می رسد . بسیاری از فعالان بازار نفت و همینطور سازمان معتبری مانند اوپک پیش بینی کرده است که تولید نفت امریکا و کانادا در سالهای ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ افزایش خواهد یافت ، به طوریکه هر گونه شوک نفتی در خاور میانه را می تواند خنثی نماید .

بررسی اقتصاد امریکا ، ناحیه یورو و چین

۱ – امریکا : فصل چهارم سال ۲۰۱۲ برای امریکا کابوس وار بود . اما فصل اول سال جاری میلادی با افزایش سرعت بهبود اقتصادی در این کشور همراه شد و فعالان بازار نفت را نسبت به تقاضای بزرگترین مصرف کننده نفت جهان امیدوار کرده است . پیش بینی می شود که رشد اقتصادی فصل اول ۲۰۱۳ بین (۲.۵) تا (۳.۰) درصد باشد . اما داده های اقتصادی اوایل فصل دوم امیدوار کننده نبوده و پیش بینی رشد فصل دوم میلادی (۱.۵) تا (۲.۰) درصدی را خواهد بود . هم چنین بازار مسکن و کار امریکا هم رونق گرفته و می تواند حامی قیمت نفت باشد .

اما همه مسائل اقتصادی امریکا امیدوار کننده نیست و بحران کسری بودجه در این کشور هر روز وخیمتر می شود و اقتصاد دانان پیش بینی می کنند که این بحران در سال اینده میلادی تشدید هم گردد . تشدید این موضوع ضررهای جبران ناپذیری به بازار نفت خواهد زد و موجب کاهش قیمت شدید خواهد شد . البته پیش بینی می شود که تا پایان سال جاری چنین وخامت اوضاعی را نخواهیم داشت و ممکن است از سال ۲۰۱۴ ، شرایط سخت تر گردد . بنابراین می توان گفت که کسری بودجه امریکا تاثیرات عمیقی بر بازار نفت طی سال ۲۰۱۳ نخواهد داشت .

۲ – ناحیه یورو : شرایط ناحیه یورو در بین مصرف کنندگان بزرگ نفت جهان از همه وخیمتر می باشد و این موضوعی است که نگرانی ها را تشدید نموده است . امسال سومین سالی است که از شروع بحران بدهی ناحیه یورو می گذرد . هم اکنون نگرانی فعالان بازار نفت از این موضوع است که ادامه این بحران به اقتصاد جهانی اسیب بزند و کاهش رشد اقتصاد جهانی را سبب شود . طی یک ماه اخیر هم بحران قبرس اتفاق افتاد و این بحران درسهایی به معامله گران بازار های جهانی داد . درس اول این است که ناحیه یورو هنوز درگیر بروکراسی پیچیده خود است و نمی تواند سریع واکنش دهد و این کندی واکنش هم از عوامل تشدید بحران در گذشته بوده است . دوم اینکه در حالیکه این بحران قابل مدیریت می باشد ، اما هنوز تا پایان ان راه زیادی مانده است که همین موضوع ریسکهای بازار را افزایش می دهد .

از طرف دیگر شرایط سیاسی ایتالیا هم مبهم است و با خود ریسکهای زیادی به همراه دارد . هم چنین اقتصاد ناحیه یورو هنوز جان نگرفته است و البته در این بین المان کمی بهبود یافته که می تواند امیدها را نسبت به اینده نه چندان نزدیک افزایش دهد .

۳ – چین : همانطور که در تحلیل بازار مس هم گفته شد ، بانک مرکزی و دولت چین اهداف اقتصادی و اجتماعی خود را تغییر داده اند و می خواهند که از رشد اقتصادی به ثبات اقتصادی تغییر مسیر دهند . بانک مرکزی خواهان کاهش نقدینگی و کاهش تورم است و برای انجام این کار دست به اقدامات مهمی زده است . مثلا در ماه فوریه اقدام به حراج اوراق قرضه خود کرد که نشانه ای از اقدامات انقباضی این بانک است . هم چنین رشد اقتصاد چین هم با کاهش شدیدی نسبت به سال ۲۰۱۱ مواجه شده است . رشد سال ۲۰۱۱ به (۹.۴) درصد و رشد سال ۲۰۱۲ به (۷.۸) درصد رسیدند و صندوق بین المللی پول هم پیش بینی رشد سال ۲۰۱۳ را به (۸.۰) درصد رساند . نمی توان روی چین به عنوان یک عامل حمایت کننده حساب کرد و تنها می تواند با خبرهای اقتصاد خود ، بازار را در کوتاه مدت تحت تاثیر قرار دهد .

نتیجه گیری

تقریبا همه فاکتورهای مهم در پیش بینی اینده بازار نفت در بالا ذکر شد . باید تاکید کنم که بازار نفت کمتر تحت تاثیر شوکهای عرضه و تقاضا قرار می گیرد و این بازار بیشتر در روندی با ثبات قرار دارد . شاید درست باشد اگر پیش بینی اینده قیمت هم بر همین اساس استوار گردد ، یعنی با توجه به عدم تغییر انچنانی در شرایط عرضه و تقاضا ، می توان پیش بینی کرد که قیمت در بلند مدت در همین حوالی نوسان خواهد کرد .

تنها مسائلی که می تواند بازار را دچار تلاطم کند ، بحران ناحیه یورو و بحران سیاسی در خاور میانه می باشند . ناحیه یورو به دلایل گوناگون اسیب پذیر است و خاور میانه هم تا چند سال اینده رنگ صلح و ثبات را نخواهد دید . این دو موضوع کاملا تاثیرات متفاوتی بر قیمت می گذارند و هر کدام بر یک طرف معادله موثر هستند . از انجا که ممکن است این دو یکدیگر را خنثی کنند ، بنابراین نمی توان با قاطعیت به روند نزولی و یا صعودی در بازار جهانی نفت اشاره کرد . اما میتوان گفت که با افزایش سرعت بهبود اقتصاد جهانی و افزایش تنش در خاور میانه ، می توان پیش بینی کرد که نفت در یک روند صعودی ارامی قرار خواهد گرفت که این دو عامل از ان حمایت می کنند .