بانک های مرکزی و اینده اقتصاد جهان

همانطور که در خبرهای اقتصادی در سایت های مختلف دیده می شود ، فعالان اقتصادی در سرتاسر جهان به سخنان رئیس بانک مرکزی امریکا که طی دو روز در مقابل سنا وکنگره سخنرانی کرد ، توجه داشتند . وی پیش تر برای مقابله با بحران اقتصادی امریکا ، نرخ بهره بانکی را به نزدیک صفر رسانید و طی دو دور خرید اوراق بهادار ، دو و سه دهم تریلیون دلار از اوراق خزانه داری و وام مسکن را خرید ، اگر چه در دور دوم  خرید خود از اوراق خزانه داری را محدود نمود .

بن برنانکی ، رئیس بانک مرکزی امریکا در طی دو روزی که در مقابل کمیته های کنگره و سنا ، سخنانی را ایراد نمود ، مطالبی را گفت که ناشی از وجود بحران های پیدا و پنهان در اقتصاد امریکا می باشد . هم اکنون معامله گران سراسر جهان با وضعیتی روبرو هستند که برخی زوایای نا مشخص اقتصاد امریکا ، از دیدشان پنهان شده است . اگر می خواهید به اهمیت این مقوله ها در اینده اقتصاد جهان بنگرید ، به وضعیت موجود در کشورهای عضو اتحادیه پولی اروپا نگاه کنید که چگونه این کشورها هر روز بر سر بودن یا نبودن می جنگند .

وضع امروز اقتصاد امریکا نیز اگرچه اندکی نسبت به اروپا بهتر است ، اما مساله مهم و پیچیده ای در این اقتصاد بزرگ وجود دارد که هر کسی را وا می دارد تا ان را بررسی نماید . چه بسا اوضاع امروز کشورهای اروپایی ، وضعیت فردای امریکا باشد و این مساله از هر نظر مهمتر و خطرناکتر از وضعیت حال حاضر است . زیرا اقتصاد چین ، ژاپن ، استرالیا ، کشورهای امریکای جنوبی ، اروپا و همسایگان امریکا یعنی کانادا و مکزیک به طور گسترده با اقتصاد امریکا گره خورده و هر بحران گسترده اقتصادی ، سیاسی و اجتماعی در امریکا ، دامن این کشورها را خواهد گرفت .

شاید از خود بپرسید که این مساله چیست . موضوع کسری بودجه شدید امریکا و تصمیم هیئت حاکم بر این کشور بر سر کاهش این کسری بودجه است . مساله ای که بن برنانکی طی دو روز بارها مورد خطاب قرار داد و اگر تنها از این زاویه هم به ان بنگریم ، می تواند مساله بسیار تاثیر گذاری باشد .

اولا مطالبی در برخی سایت ها منتشر شد که ذکر می کرد برنانکی دچار تناقض گفتار شده است ، اما این ظاهر قضیه است چرا که این وضعیت و هم چنین راه های خروج از ان به قدری دشوار است که چه بسا برنانکی و یارانش در بانک مرکزی ، دچار تناقض در افکار خود شده اند و نمی دانند واقعا چه کنند . مساله اصلی این است که بخشی از راه حل های خروج از بحران در گرو تصمیمات برنانکی قرار دارد و ان سیاست های پولی و تنظیم میزان نقدینگی و هزینه های وام گیری امریکائیان است . اما بخشی دیگر در دستان سیاستمداران دموکرات و جمهوری خواه کنگره و سنا است . این مشکلات کم نیست ، اما به اینها انتخابات سال اینده ریاست جمهوری را بیافزائید که احتمالا مانند انتخابات سال ۲۰۰۴ که بین جرج بوش پسر و سناتور دموکرات کری برگزار شد ، انتخابات نزدیکی خواهد بود . هم چنین در اخرین انتخابات کنگره و سنا ، اکثریت کنگره و سنا که در دستان دموکراتها بود ، تا حدودی تعدیل شد و حالا دموکراتها تنها سنا را در دست دارند ، ان هم با قدرتی ناچیز .

اما از مسائل سیاسی امریکا که بگذریم ، به مسئله سخنان برنانکی در کنگره می رسیم . نگاه برنانکی به کاهش کسری بودجه ، ناشی از خواست وی به اجرای یک سیاست مالی انقباضی نیست زیرا کسری بودجه امریکا به وضعیت اسفناکی رسیده است و سیاستمدارن کنگره و سنا هم به این واقفند . سخن برنانکی در مورد کاهش کسری بودجه ، یک سخن تک بعدی نیست ، بلکه خود وی ابعاد مختلف و حساسیت ان را به خوبی تشریح نموده است . وی در این باره به کنگره امریکا گفته است : <<  سیاست های مالی امریکا در یک مسیر ناپایدار هستند که باید با یک روش موثر تصحیح شوند تا کسری بودجه را قابل کنترل تر نمایند ، در حالیکه اجتناب از این اقدامات موثر برای کنترل کسری بودجه ، به بهبود اقتصادی اسیب می زند و اگر کنگره اقدامات لازم را انجام ندهد ، طی سال اینده به اقتصاد امریکا اسیب وارد می شود . >> فراموش نکنیم که سال اینده مصادف با رقابت های داغ انتخابات ریاست جمهوری است .

 وی هم چنین به کنگره هشدار داد که تصمیمات انها برای کاهش کسری بودجه ، می تواند باعث شکنندگی بهبود اقتصادی شود . وی در ادامه گفت : << موثرترین راهی که کنگره می تواند در حال حاضر به رشد اقتصاد کمک کند این است که اقدامات انها هم ثبات بلند مدت را در نظر داشته باشد و هم به شکنندگی بهبود اقتصادی توجه کند . >> مساله مهمی که برنانکی که خود استاد اقتصاد است به طور ظریفی عنوان نموده این است که حال که حکومت امریکا به این جمع بندی رسیده که ادامه وضع موجود به معنی سقوط اقتصاد امریکا است و سیاست انقباضی مالی ناگزیر است ، پس باید هم سیاست مالی انقباضی در پیش گرفت و هم سیاست پولی انبساطی . این طرز فکر از علاقه برنانکی و دیگر سیاستگذاران بانک مرکزی به رویکرد های اقتصادی خاصی نشات نمی گیرد . بکه انها قائل به یک ترکیب مناسب از سیاست مالی انقباضی و سیاست پولی انبساطی هستند تا در نهایت باعث رشد تولید و کاهش بیکاری شود .

بن برنانکی در کمیته بانکی سنا هم سخنان تقریبا مشابهی گفت که بخشی از انرا حذف می کنیم . اما از وی در سنا راجع به مسائلی همچون بیکاری ، تورم منفی و نرخ بهره پائین نیز سوال شد .

او در مورد تزریق بسته محرک اقتصادی و یا اقدامات دیگر برای تحریک اقتصاد به کمیته بانکی سنا گفت : <<  ابزارهای  انبساطی شامل خرید بیشتر از اوراق رهنی و خزانه داری  و تغییر گفتار بانک مرکزی در مورد چشم انداز نرخ های بهره و نرخ تنزیل را به کار خواهیم برد . این مبنای کارهای ماست و چون هر کدام از انها سود و ضررهای خاص خودشان را دارند ، براورد ما از این سود و ضررها مهمترین بخش کار ما در تصمیم گیری است . >>

 وی هم چنین به کمیته سنا گفت : << ما در واقع در مورد تزریق بسته محرک اقتصادی ، به تصمیم خاصی نرسیده ایم . اما به راههای تحریک اقتصاد و ایجاد ثبات در بازار کار توجه داریم . >>  تحلیلگران نیز معتقدند که سیاستگذاران بانک مرکزی در حالی که نسبت به ضعف اقتصاد نگرانند ، اما به تصمیم مشخصی نرسیده اند چرا که نمی دانند ایا ضعف در اقتصاد ادامه دار خواهد بود یا نه .

 برنانکی هم چنین در مورد بازار کار و ریسک تورم منفی گفت : << بسیار مهم است که ما یک رشد با ثبات در بازار کار و جلوگیری از خطر تورم منفی را مشاهده نمائیم . این دو مساله در جلسات این ماه و جلسات اینده در ماه تابستان ، مورد توجه کمیته خواهد بود . >>

برنانکی و همکارانش طی دو هفته جلساتی برگزار خواهند کرد تا تصمیم بگیرند که ایا باید اقدامات بیشتری برای کنترل بیکاری انجام دهند یا خیر ؟ امارهای اقتصادی اخیر نشان می دهد که بهبود اقتصادی کند شده است . امار خرده فروشی در ماه ژوئن برای سومین ماه متوالی با کاهش مواجه شد در حالیکه همه تحلیلگران پیش بینی افزایش انرا داشتند .

بن برنانکی از جانب سیاستمداران هر دو حزب دموکرات و جمهوری خواه تحت فشار قرار گرفت که چرا نرخ بهره را تا این حد پائین نگه داشته است . جیم دمینت از حزب جمهوری خواه به وی گفت که نرخ بهره پائین بانک مرکزی ، پس انداز کنندگان و بازنشستگان را از یک تریلیون دلار درامد بهره محروم کرده است . چارلز شومر دموکرات هم برنانکی را به انجام اقدامات بیشتر برای کاهش بیکاری  ترغیب نمود . شومر هم چنین خطاب به برنانکی گفت در حالیکه قانون گذاران به دنبال کاهش کسری بودجه هستند دورنمای تنگ و تاری برای رشد مالی اقتصاد وجود دارد و از وی خواست که از هر عملی که به رشد اقتصاد می انجامد ، فرو گذار نکند .

برنانکی در پاسخ ، به تصمیمات غیر سیاسی و بی طرفانه بانک مرکزی و انجام هر گونه فعالیت لازم برای اقتصاد اشاره کرد . اما برنانکی به خوبی می داند که اقدامات اینده اش منتقدان خود را در درون حاکمیت دارد . تحلیلگران معتقدند که جمهوری خواهان به صورت گسترده از بانک مرکزی انتقاد خواهند کرد اگر دور سوم بسته محرک اقتصادی به هر شکلی اتفاق بیافتد . هم چنین پاول والکر که در زمان ریاست جمهوری جیمی کارتر در راس بانک مرکزی امریکا بود به انتقاد از بانک مرکزی پرداخت و گفت : << سرعت بهبود اقتصادی بسیار ارام است و رشد در بازار کار هم اهسته صورت می گیرد . بانک مرکزی اقدام بزرگی برای حل این مشکلات نکرده است . >>

اما بانک های مرکزی دیگر هم در حال انجام اقداماتی هستند . بحث مربوط به بانک مرکزی اروپا در اینده ای نزدیک و در بخش بازارهای جهانی دنبال خواهد شد . اما دیگر بانک های مرکزی در کشورهای انگلستان ، چین ، و ژاپن در حال انجام اقداماتی هستند که ریسک بحران بدهی اروپا را کم کنند . مثلا سیاستگذاران بانک مرکزی انگلستان گفته اند که انها ممکن است مساله کاهش نرخ بهره را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند . انها فشار وارده از سوی بحران ناحیه یورو بر اقتصاد انها را دلیلی برای کاهش نرخ بهره خود می دانند و ممکن است این کار را در ماههای اینده انجام دهند . هم چنین در جلسه ۴ و ۵ جولای ، سیاستگذاران با رای هفت به دو تصمیم گرفتند که ۵۰ میلیارد پوند به بسته محرک اقتصادی خود بیافزایند و انرا از اغاز بحران سال ۲۰۰۸ تا به حال به ۳۷۵ میلیارد پوند برسانند .

در تحولی دیگر بانک مرکزی ژاپن نیز در اقدامی جداگانه ، محدودیت های خرید اوراق قرضه با سررسید یک ساله یا کمتر را برداشت . البته طی چند ماه اخیر بانک مرکزی ژاپن دست به اقدامات ناموفق خاصی زده بود که در اینده به جزئیات ان اشاره خواهد شد . بانک مرکزی چین هم دو بار نرخ بهره خود را کاست چرا که امار شاخص قیمت مصرف کننده در ماه های اخیر کاهش یافته و به خصوص در ماه ژوئن به دو و دو دهم درصد رسیده است و ان نگرانی که در گذشته در بین مقامات چینی مبنی بر افزایش تورم وجود داشت ، هم اکنون از بین رفته است .

این اقدامات محرک اقتصادی در جهت افزایش نقدینگی جامعه و تسهیل وام گیری در این کشورها ، علاوه بر اینکه تاثیرات مثبتی را در همه صنایع به خصوص افزایش تقاضای کالاها و فلزات اساسی دارد ، اما نشانگر یک مساله مهم است و ان اینکه سیاست گذاران پولی این کشورها به این جمع بندی رسیده اند که اوضاع هر روز وخیم تر می شود و باید قبل از اینکه دیر شود دست به اقدامی بزنند . بنابراین این محرکها نشان از اوضاع وخیم اقتصادی و سایه افکندن مساله بحران بدهی کشورهای یورو بر چشم انداز اقتصاد جهان دارد .     

گروه تحلیل گری بتا سهم

۱ مرداد ۹۱