در بازار دیروز معامله‌گران در اکثر نمادها با پیشی گرفتن عرضه از تقاضا مواجه بودند به‌طوری که در نهایت این عرضه‌ها توانست خریداران را به عقب رانده و به‌رغم برخی تلاش‌ها نظیر آنچه در نمادهایی همانند توسعه معادن روی ایران انجام شد، در نهایت صف‌های فروش در بازار شکل گرفت.اکثر کارشناسان اینک با توجه به مشکلات نقدینگی بازار در انتظار تحولات پیش‌رو هستند تا در‌یابند آیا جریان نقدینگی مجددا به سمت بازار متمایل خواهد شد یا خیر؟

در بازار دیروز در تحولات کلان اقتصادی معاون پارلمانی رئیس‌جمهوری گفت: اصلاحیه لایحه بودجه ۹۵ برای تصویب نهایی در دستور کار مجلس شورای اسلامی است.

در همین حال با نزدیکی زمان بررسی اصلاحیه لایحه بودجه تکلیف مهم‌ترین بند این لایحه یعنی خلق پول از محل تسعیر دارایی خارجی بانک مرکزی همچنان مورد بحث است. دیروز در همین رابطه عضو هیات‌رئیسه کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی گفت: با محاسبه مازاد ارزیابی دارایی‌های خارجی بانک مرکزی در پی تغییر نرخ ارز، محل هزینه کرد این دارایی مشخص شد.

محمد فیضی تصریح کرد: با توجه به اینکه دارایی‌های خارجی بانک مرکزی دلار است و در سال‌های اخیر دلار با تغییر نرخ مواجه بود، ارزیابی مبنی بر این افزایش قیمت انجام شده است.

وی افزود: در پی افزایش قیمت سه‌برابری دلار، ۷۴۰ هزار میلیارد ریال مازاد ارزیابی اتفاق افتاده که در کمیسیون برنامه و بودجه پیشنهادهایی برای هزینه کرد آن به جمع‌بندی رسیده است.

در بازار دیروز در گروه خودرویی محسن صالحی‌نیا، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه هم‌اکنون دپوی خودرو در انبار خودروسازان وجود ندارد، گفت: وزیر صنعت به‌شدت پیگیر خروج خودرو از فهرست کالاهای انحصاری است.

در این گروه در مورد انتقال‌های سهام سایپا نیز دیروز علی شیدایی، مدیرعامل سرمایه‌گذاری رنا در نامه‌ای به بورس شفاف‌سازی کرد.وی در نامه‌ای، از انتقال ۵/ ۵ درصدی سهام سایپا توسط زیر‌مجموعه و افزایش مالکیت به ۶/ ۱۵ درصدی خبر داد.

در گروه غذایی عبدالرضا غلامی، مدیرکل دفتر صادرات گمرک با بیان اینکه ورود موقت شکر خام برای واحدهای تولیدی و صادرکننده آزاد شد، گفت: گمرک جمهوری اسلامی ایران در اجرای بند ۱۰ سیاست‌های تدوین اقتصاد مقاومتی و در راستای حمایت همه‌جانبه از مقوله صادرات کالا و خدمات، ورود موقت شکر‌خام را برای واحدهای تولیدی و صادراتی آزاد اعلام کرد.در گروه برقی عضو هیات‌مدیره شرکت ایران ترانسفو گفت: «بترانس» با انباشت مطالبات حدود ۱۰ هزار میلیارد ریال روبه‌رو‌ بود که با دریافت معادل آن از تسهیلات شبکه بانکی با مشکل نقدینگی نیز مواجه بوده است.

مهدی مومنی‌طاهری، عضو هیات‌مدیره شرکت ایران ترانسفو در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس در واکنش به اعتراض‌ به نحوه مدیریت و سهامداری این شرکت از سوی برخی سهامداران و کارگران، گفت: پس از خرید حدود ۳۰ درصد از سهام ایران ترانسفو توسط شرکت صنعت و تجارت آداک در سال گذشته که کاملا مطابق با قوانین موجود در عرضه سهام توسط سازمان خصوصی‌سازی و با نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار انجام گرفت، هیات‌مدیره جدید این شرکت از آبان سال ۱۳۹۴ فعالیت خود را آغاز کرد.

وی افزود: در زمان شروع به کار هیات‌مدیره جدید، شرکت با انباشت مطالبات از سالیان گذشته در حدود ۱۰ هزار میلیارد ریال روبه‌رو‌ بود که با دریافت معادل همین مبلغ تسهیلات دریافتی از شبکه بانکی با مشکلات شدید نقدینگی نیز مواجه بوده است.

مومنی با بیان اینکه اعضای هیات‌مدیره جدید ایران ترانسفو با برگزاری جلسات در هر ۲ هفته یکبار و حضور بیشتر در شرکت، برای بهبود شرایط نابسامان تلاش فراوانی کردند، افزود: از اهم اقدامات انجام شده توسط مدیریت جدید اتمام پروژه انتقال کارخانه ری به شهرک جدید صنعتی پرند، بعد از وقفه‌ طولانی نسبت به زمان برآوردی اتمام پروژه در سال‌های گذشته است.

سهامدار عمده شرکت ایران‌ترانسفو با یادآوری روند تقسیم سود در مجامع سالیانه این شرکت گفت: تقسیم سود در مجمع عمومی عادی صاحبان سهام سال مالی منتهی به پایان اسفند ماه ۹۴ ایران ترانسفو نیز به میزان ۵۰ درصد از سود قابل تقسیم و بر مبنای رای همه سهامداران عمده حاضر بوده است و این تصمیم با رعایت تمامی موارد قانونی و نظارت حسابرس مستقل، بازرس قانونی و نماینده سازمان بورس بوده و هیچ‌گونه ایراد قانونی به آن وارد نیست.وی در پاسخ به برخی انتقاد‌ها مبنی بر فروش اقلام مازاد شرکت ایران ترانسفو گفت: مطابق با مصوبه شماره ۱۷۳۳ بند ۲-۱۷۳۳ مورخ پنجم خرداد ماه ۱۳۹۵ هیات‌مدیره، مقرر شد شرکت به جهت باز‌پرداخت تسهیلات بانکی و افزایش توان نقدینگی و عملیاتی خود مبادرت به فروش اقلام مازاد کند که مورد توافق اعضای هیات مدیره است و تنها مرتبط به یک یا چند نفر از اعضای هیات‌مدیره نیست.در گروه واسطه‌گری مالی نیز مدیرعامل سرمایه‌گذاری سبحان تغییر کرد و علی رضا قدرتی مدیرعامل این شرکت بورسی شد.در گروه فلزی مدیرعامل ذوب آهن با اعلام توضیحاتی درباره عملکرد ۳ ماه اول، از راه‌اندازی پروژه ریل در ماه جاری و پیش‌بینی تعدیل ۹۰ درصدی سود غیر‌عملیاتی به دلیل برنامه فروش ۵۱۶ میلیارد تومانی دارایی‌ها خبر داد.

احمد صادقی، مدیرعامل «ذوب» با اعلام توضیحاتی درباره عملکرد خلاف انتظار ۳ ماه اول، از راه‌اندازی پروژه ریل در ماه جاری و پیش‌بینی تعدیل ۹۰ درصدی سود غیر عملیاتی به دلیل برنامه فروش ۵۱۶ میلیارد تومانی دارایی‌ها خبر داد.براساس توضیح مدیرعامل ذوب‌کار راه‌اندازی پروژه ریل آغاز شده است، در همین حال شرکت برای رفع مشکلات مالی فروش ۵۱۶میلیارد تومان دارایی خود را برای سال جاری برنامه‌ریزی کرده است.در مجموع بازار دیروز بازاری منفی بود که در آن ارزش معاملات در بورس به ۱۳۸میلیارد تومان و در فرابورس به ۱۵۱میلیارد تومان بالغ شد.

این شرکت‌ها در مراحل ابتدایی رشد و تکامل اقتصادی خود، مورد توجه سرمایه‌گذارانی قرار می‌گیرند که با ارزیابی موشکافانه خود، شکاف سرمایه و کمبود نقدینگی شرکت‌های مزبور را جبران کرده و در گروه سهامداران آنها قرار می‌گیرند. در واقع سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر با مدیریت فعالانه و برنامه‌ریزی دقیق برای خلق ارزش افزوده و همچنین افزایش قیمت سهام این شرکت‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند و به عبارت دقیق‌تر، می‌توان گفت رونق و توسعه فعالیت‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر موتور محرکه و محور اصلی رشد محصولات جدید و نوآوری در عرصه فناوری است.

حال با گذشت چند سال از جا افتادن مفهوم سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران و افزایش تعداد شرکت‌هایی که به این نوع سرمایه‌گذاری علاقه‌مندند و همچنین با گذشت یک سال از ابلاغ رئیس‌جمهوری به معاون اول خود درخصوص توسعه بازار اولیه و تاکید بر تامین مالی بنگاه‌ها و تجاری‌سازی ایده‌ها، سرانجام روز گذشته دستورالعمل تاسیس صندوق‌ سرمایه‌گذاری جسورانه از سوی سازمان بورس و اوراق‌بهادار ابلاغ و مقرر شد که VCها از طریق فرابورس به بازار سرمایه ورود پیدا کنند.

فرابورس دروازه ورود VCها به بازار سرمایه

در این راستا مدیرعامل فرابورس ایران، ابلاغ دستورالعمل تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار را تکمیل‌کننده تامین مالی اقتصاد دانش‌بنیان از مسیر بازار سرمایه عنوان کرد و افزود: صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه از مهم‌ترین‌ ابزارهای تامین مالی برای طرح‌های دانش‌بنیان محسوب می‌‌شوند.

امیر هامونی در ادامه اظهار کرد: این صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دارای فناوری جدید و الگوی نوآورانه کسب‌و‌کار و همچنین در شرکت‌های کوچک اما با پتانسیل رشد بلندمدت به تامین مالی آنها کمک می‌کنند.این صندوق‌ها به‌عنوان یک ابزار مهم تامین مالی در کشورهایی مانند هند، چین، ایالات متحده و اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرند. هامونی با اشاره به اینکه پس از ابلاغ دستورالعمل تاسیس این صندوق‌ها به‌زودی کمیته‌ای متشکل از ۴ عضو به‌منظور بررسی پرونده‌های دریافتی تشکیل خواهد شد، گفت: موتور محرکه اقتصاد دانش‌بنیان، تبدیل ایده و اختراعات در شرکت‌های دانش‌بنیان به محصولات و خدمات فناورانه در بازار است که در این میان تامین مالی کسب و کارهایی که مبتنی بر دانش هستند از جمله موضوعات مهم و دغدغه‌های امروز شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران به شمار می‌رود.

وی با بیان اینکه تلاش‌ها و برنامه‌ریزی‌های زیادی برای ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به فرابورس صورت گرفته گفت: این شرکت‌ها با حضور در بازار سرمایه از امکانات متنوع تامین مالی بهره‌مند شده و توسعه می‌یابند و همچنین با نقش پررنگ خود در هم‌افزایی علم و ثروت و توسعه اقتصاد دانش‌محور به تحقق اهداف علمی و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر کمک قابل ملاحظه‌ای می‌کنند. هامونی حضور دانش‌بنیان‌ها در بازار سرمایه را با محوریت فرابورس و رشد و توسعه این گونه شرکت‌ها در سطح اقتصاد کشور بسیار مهم دانست و گفت: این امر موجب کاهش تاثیرپذیری اقتصاد و بازار سرمایه از نوساناتی که در بازارهای کالایی جهانی از قبیل فلزات اساسی، مواد و محصولات معدنی و پتروشیمی رخ می‌دهد، می‌شود. چراکه بسیاری از صنایع فعال در کشور ما کالامحور هستند و با هرگونه نوسان منفی در بازارهای جهانی با کاهش سودآوری روبه‌رو می‌شوند. وی به تجربه سایر کشورها در این زمینه نیز اشاره کرد و گفت: به‌عنوان مثال ایالات‌متحده پس از بحران مالی سال ۲۰۰۸ میلادی به مدد حضور شرکت‌های دانش‌بنیان مانند اپل، گوگل و… توانست ساختار بورس خود را ترمیم کرده و توجهات دوباره سرمایه‌گذاران را به بازار سرمایه خود جلب کند، همچنین در سایر کشورهای پیشرو نیز بررسی‌ها حاکی از افزایش سهم خدمات نسبت به تولیدات کالایی در تولید ناخالص داخلی است که لزوم توجه ویژه برای گذار اقتصاد کشور از کالامحوری به خدمات‌محوری را گوشزد می‌کند.

هامونی در ادامه خاطرنشان کرد: ما تمام توان و تلاش خود را به‌کار گرفته‌ایم تا با ارائه انواع بسترهای تامین مالی مانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان در تابلوی های‌تک بازار SME و نیز تجاری‌سازی ایده‌ها و اختراعات از طریق بازار دارایی فکری نقش پررنگ و اثرگذاری در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در کشور ایفا کنیم. مدیرعامل فرابورس با یادآوری امضای تفاهم‌نامه میان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سازمان بورس و اوراق بهادار برای به کارگیری ظرفیت‌های بازار سرمایه در جهت رشد و توسعه محصولات و خدمات دانش‌بنیان عنوان کرد: به کمک این تفاهم‌‌نامه و ابلاغ دستورالعمل تاسیس صندوق‌های VC، شاهد تسهیل فرآیند ورود و تشویق شرکت‌های دانش‌بنیان برای حضور در بازار سرمایه خواهیم بود.

نکات اصلی درخصوص کمیته VC

هامونی در ادامه اظهاراتش به نکات مهم و اصلی در متن دستورالعمل تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه اشاره کرد و گفت: به منظور بررسی مدارک و شرایط مربوط به اخذ موافقت اصولی تاسیس VCها کمیته‌ای تحت عنوان «کمیته بررسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه» تشکیل می‌شود که دارای یک دبیر وسه عضو خواهد بود. وی درخصوص اعضای این کمیته توضیح داد و گفت: یک نفر به نمایندگی از سازمان بورس، یک نفر به نمایندگی از هیات مدیره فرابورس و یک نفر کارشناس در حوزه فعالیت‌های جسورانه با پیشنهاد فرابورس و تایید سازمان بورس از اعضای اصلی این کمیته و همچنین یکی از مدیران فرابورس به‌عنوان دبیر کمیته بررسی و بدون حق رای خواهد بود که نماینده سازمان بورس، ریاست کمیته مزبور را نیز برعهده دارد. هامونی با اشاره به این مطلب که کمیته بررسی پس از انتخاب اعضا به زودی تشکیل خواهد شد، گفت: متقاضی تاسیس صندوق باید فرم درخواست خود به انضمام مدارک مورد نیاز را به فرابورس ارائه دهد که این مدارک پس از تکمیل ظرف مدت حداکثر ۳۰ روز به کمیته بررسی ارسال شده و کمیته نیز حداکثر ظرف مدت یک ماه از زمان دریافت گزارش فرابورس تشکیل جلسه داده و نتیجه بررسی خود را درخصوص اعطای موافقت اصولی تاسیس صندوق به سازمان اعلام می‌کند.

۵ صندوق فعال در این حوزه

حدود یک ماه گذشته مراسم رونمایی از ۵صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه با حضور رئیس اسبق سازمان بورس و اوراق بهادار و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار شد و در این مراسم VCها به‌عنوان دهمین نهاد مالی بازار سرمایه معرفی شدند که در این راستا از ۵ صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه شامل صندوق‌های سرمایه‌گذاری ارزش‌آفرین سراوا، پارتیان، سلامت رویان، توسعه آرمانی و یکم آرمان‌آتی رونمایی شد. VCهای مزبور هم اکنون در حوزه‌های فین تک، نانوفناوری، سلامت و دارو فعال هستند که سرمایه‌ای بالغ بر ۱۴۰میلیارد تومان دارند. در راستای این موضوع که صندوق‌های مزبور قبل از ابلاغ روز گذشته دستورالعمل تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، مجوز فعالیت خود را دریافت کردند و حال چه تکلیفی خواهند داشت؟ مسوولان فرابورس اظهار کردند که چون این مجوزها و آغاز به کار صندوق‌های یاد شده قبل از ابلاغ دستورالعمل روز گذشته بود تنها این VCها باید مجوز پذیرش در فرابورس را دریافت کنند که به این ترتیب دستور العمل تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه مشمول حال صندوق‌های جدید خواهد بود.

در این بین اما با جمع‌بندی عوامل درونی و بیرونی موثر بر معاملات پتروشیمی‌ها باید گفت به‌طور کلی ۴ موضوع بر بازار موثر هستند؛ قیمت نفت، تقاضا برای اقتصادهای بزرگ (چین و اروپا)، آینده ارز و روند عرضه و تقاضا در بازار داخل ۴ عامل مذکور محسوب می‌شوند که در ادامه گزارش به تشریح هر یک از این موارد می‌پردازیم.

طلای سیاه: تا مدت‌ها شاهد آن بودیم که بازارهای انرژی (نفت، گاز و پتروشیمی) ارتباط نزدیکی با هم داشته و متاثر از یکدیگر عمل می‌کردند. در این زمینه، تغییرات قیمت نفت، آثار متفاوتی بر قیمت محصولات پتروشیمی در کوتاه‌مدت و بلندمدت دارد. اما بررسی‌های صورت گرفته از ماه جولای بازارهای پتروشیمی جهانی، حکایت از آن دارد که بهای محصولات پتروشیمی در این ماه با وجود کاهش قیمت طلای سیاه (به واسطه افزایش عرضه اوپک و ایالات متحده آمریکا)، پا در مسیری صعودی گذاشته و رشد قیمتی را در بسیاری از محصولات تجربه کرده است. با این حال قیمت نفت بار دیگر مسیر صعودی را در پیش گرفته است. به گزارش «دنیای اقتصاد» بهای طلای سیاه در هفته گذشته رشد بیش از ۶ درصدی معادل ۷/ ۲‌ دلار در هر بشکه را تجربه کرده است اما شاهد آن هستیم که قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی با جهت‌گیری کاهشی اعلام شده و احتمال می‌رود طی روزهای آینده که قیمت‌های پایه اعلام خواهد شد، شاهد جهت‌گیری کاهشی در این بازار باشیم. این تناقض در شرایط فعلی نشان می‌دهد عرضه و تقاضا در بازارهای جهان فرمان معاملاتی در این بازار را در اختیار خود گرفته است و قیمت بیش از آنکه بر اساس بهای نفت تعیین و تنظیم شود متأثر از فاکتورهای اصلی بازار است. البته سناریوی دیگری برای این جریان تعریف می‌شود که در آن برخی بر این عقیده‌اند که قیمت محصولات پلیمری بر اساس بهای دو ماه پیش نفت تعیین می‌شود. علت این امر هم آن است که نفت خام طی فرآیندی در دستگاه‌های بخار شکن به اولفین تبدیل شده و این محصول نیز برای تولید محصولات پلیمری باید به پلی اولفین تبدیل شود و این فرآیند روند زمان‌بری است و انتقال اثر کاهش یا افزایش قیمت با تاخیر به بازار خواهد رسید.

تقاضا برای اقتصادهای بزرگ (چین و هند): فعالیت‌های تولیدی چین و هند در دسته تولید محصولات پتروشیمی این دو کشور پرجمعیت جهان در ماه گذشته برای اولین بار از فوریه ۲۰۱۵ تا‌کنون گسترش یافته است و همچنین تولید این محصولات در آمریکا و اروپا با روندی آرام مسیر افزایشی را طی می‌کند. به عبارتی با توجه به اینکه تولیدکنندگان مهم جهان در مسیر تولید بیشتر گام برداشته‌اند، انتظار می‌رود شاهد افت قیمت‌ها در بازار محصولات پتروشیمی باشیم و در این شرایط منافع تولید‌کنندگان ما هم به خطر خواهد افتاد و باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که خوراک با قیمت‌های نسبتا بهتری در اختیار تولید‌کنندگان قرار گیرد تا در رقابت با تولید‌کننده‌های کشورهایی همچون چین و هند در زمین بازی دوام بیاورند.

بر اساس داده‌های منتشر شده توسط اداره گمرک چین، در پی رشد ظرفیت تولید داخلی محصولات پلیمری گرید کالا (commodity grades) در چین، واردات پلی‌اتیلن و پلی پروپیلن این کشور به‌طور پیوسته کاهش چشمگیری را تجربه کرده است. واردات پلی اتیلن به چین در سه ماهه اول سال ۲۰۱۶ میلادی نسبت به مدت مشابه پارسال ۳ درصد افت داشت و به ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن رسید. همچنین واردات پلی پروپیلن با ۲۳ درصد افت در همین مدت به یک میلیون تن کاهش پیدا کرد. افزایش ظرفیت‌های اخیر در راستای اولویت‌های ترسیم شده توسط دولت چین در سیزدهمین برنامه پنج ساله این کشور که از امسال آغاز می‌شود؛ صورت گرفته است. دولت چین برنامه شفافی را برای تشویق افزایش ظرفیت تولید داخلی و تضمین تامین خوراک اولیه با اتکا به منابع عظیم زغال سنگ خود دنبال می‌کند، بنابر این واردات پلیمر این کشور محدود به گریدهای پلیمری دارای ارزش افزوده بالا که چین در حجم کافی تولید نمی‌کند؛ خواهد شد، از این رو صادرکنندگان پلیمر به چین توجه خود را معطوف به محصولات با ارزش‌تری نظیر پلی‌اتیلن متالوسن سبک خطی (mLLDPE) و پلی پروپیلن کوپلیمر ساخته‌اند. به این ترتیب می‌بینیم که سطوح تقاضا برای محصولات مختلف پلیمری در حال کاهش یافتن است.

نرخ ارز: تک نرخی شدن ارز یکی دیگر از مهم‌ترین موضوعاتی است که انتظار می‌رود در سال ۹۵ در نهایت عملیاتی شود؛ هرچند برخی پیش‌بینی‌ها حکایت از تک نرخی شدن ارز در ماه‌های پیش رو و به زودی دارد. این در شرایطی است که با توجه به تاثیر‌پذیری بالای صنعت پتروشیمی از نرخ ارز، این سوال پیش می‌آید که این تصمیم دولت و بانک مرکزی چه تاثیری در خوراک، واردات و صادرات محصولات پتروشیمی خواهد داشت. طبق بررسی‌های «دنیای اقتصاد» افزایش بهای ارز در بازار داخلی قیمت ریالی خوراک گاز نیز با افزایش روبه‌رو‌ می‌شود و این موضوع اگرچه بر دارایی‌های شرکت‌های پتروشیمی از یک طرف اثر مثبت دارد، اما هزینه‌های ریالی خرید مواد اولیه از جمله خوراک را برای این شرکت‌ها افزایش خواهد داد. بررسی حاضر نشان می‌دهد که به ترتیب شرکت‌های متانولی بیشترین تاثیر منفی را از افزایش نرخ آزادسازی خوراک مصرفی متحمل شده، سپس شرکت‌های الفینی در جایگاه دوم و در آخر شرکت‌های اوره‌ساز نسبت به سایر شرکت‌های پتروشیمی به‌دلیل مصرف سوخت بالاتر نسبت به خوراک مصرفی، کمترین تاثیر منفی را از افزایش نرخ خوراک و آزادسازی ارز می‌پذیرند.

شرکت‌های پتروشیمی برای خرید برخی کالاهای سرمایه‌ای خود نیازمند واردات هستند و این موضوعی است که با افزایش قیمت ارز در نتیجه تک‌نرخی شدن آن به رشد هزینه‌های بنگاه‌ها منتهی می‌شود. این موضوع در بخش‌های پایین‌دستی با شدت بیشتری قابل بررسی است. بر این اساس باید گفت تک نرخی شدن بهای ارز می‌تواند باعث کنترل واردات محصولات واسطه‌ای و سرمایه‌ای در این صنعت شود. این در حالی است که در حال حاضر نیز تخصیص ارز مبادله‌ای برای واردات کاهش یافته و به زودی متوقف خواهد شد. در این بین صادرات محصولات تولیدی نیز موضوع دیگری است که با نرخ ارز در شرایط فعلی دستخوش تغییر خواهد شد.

عرضه و تقاضای بازارهای داخلی: طی هفته گذشته به ازای هر یک تن عرضه در بورس کالا ۵۳/ ۵ تن تقاضا به ثبت رسیده که بالاترین حد در سال جاری به شمار می‌آید. این مطلب نشان می‌دهد که به‌رغم وجود تقاضا در بورس کالا عرضه‌ها به شکل محسوسی در مسیر کاهش قرار داشته که با توجه به هجوم تقاضا و بهبود حجم تولید در صنایع پایین دستی در کنار رشد مثبت اقتصادی در ما‌ه‌های اخیر التهاب در این بازار بیش از پیش خودنمایی کرده است. هرچند که آمارهای بورس کالا به صراحت از وجود چنین التهابی در معاملات محصولات پتروشیمی حکایت دارد؛ اما به‌رغم وضعیت نسبتا مساعد در صنایع بزرگ بالا‌دستی توضیح منطقی و قابل قبولی درخصوص عدم تغذیه تقاضا در بورس کالا ارائه نشده است.

خروج دلالان از بازار

تعداد دلالان حاضر در بازار در سال ۹۵ در مسیر کاهشی قرار گرفته و هر چقدر از ابتدای سال فاصله گرفتیم، حضور فیزیکی این دسته در بازار کمرنگ‌تر شده است. دلالان بازار ارز عموما در چند دسته خاص معرفی می‌شوند که «کمیسیون‌بگیرها»، «فردایی‌ها»، «امروزی‌ها»، «متفرقه‌کارها»، «درهم‌کارها» و… بخشی از آنها هستند.

کمیسیون بگیرها

این دسته خود به دو گروه از دلالان تقسیم می‌شوند. گروه اول کسانی هستند که در اطراف پاساژ افشار حضور دارند و بیشتر با دیگر معامله‌گران اقدام به خرید و فروش ارز می‌کنند. کمیسیون‌بگیرها کسانی هستند که ارزی از خود ندارند. در این شرایط، آنها ارز یک معامله‌گر را می‌فروشند یا برای آن معامله‌گر اقدام به تهیه ارز می‌کنند و در قبال این حرکت از سوی معامله‌گر مبلغی را به‌عنوان مزد خود دریافت می‌کنند. به‌عنوان مثال، یکی از بازیگران ارزی می‌گوید که یک کمیسیون‌بگیر در ازای فروش صد هزار دلار برای یک معامله‌گر حدود صد هزار تومان دریافت می‌کند. این در حالی است که برخی دیگر از آنها به گونه دیگر و با مبالغ متفاوتی مزد خود را دریافت می‌کنند.

دسته دوم کمیسیون‌بگیرها کسانی هستند که بیشتر با مردم عادی سر و کار دارند و سود خود را از همین افراد دریافت می‌کنند. دسته حاضر بیشتر در راسته خیابان فردوسی حاضر هستند و معمولا به عابران پیاده پیشنهاد می‌دهند که با قیمت بالاتر یا پایین‌تری ارز آنها را بخرند یا بفروشند. تاکتیک و جمله معمول آنها به این گونه است: «ارز شما را بالاتر از قیمت بازار خریداریم یا ارز خود را با قیمت پایین‌تری نسبت به بازار به شما می‌فروشیم.»

در ازای این موضوع، آنها به مشتری می‌گویند که مقداری وجه ریالی را به‌عنوان پاداش و مزد خود دریافت می‌کنند. به‌عنوان مثال، اگر شما ۱۰۰ دلار داشته باشید و قیمت خرید این ارز بر تابلوی صرافی‌ها ۳ هزار و ۵۲۵ تومان باشد، کمیسیون‌بگیر اظهار می‌کند که ارز شما را با قیمت ۳ هزار و ۵۳۰ تومان خریداری می‌کند. در این شرایط، اگر شما ارز خود را به صرافی بفروشید، مبلغ ۳۵۲ هزار و ۵۰۰ تومان دریافت خواهید کرد. ولی اگر ارز خود را به کمیسیون‌بگیر بفروشید، قاعدتا باید مبلغ ۳۵۳ هزار تومان تحویل بگیرید. با این حال، کمیسیون‌بگیر پس از معامله در ازای این معامله از شما در خواست ۵ تا ۱۵ هزار تومان پول کرده و از این طریق کسب سود می‌کند. آنها می‌گویند این مبلغ حق کمیسیون معامله است. مشاهدات چند هفته گذشته نشان می‌دهد که در بازار ارز، تعداد کمیسیون‌بگیرهای دسته اول کاهش پیدا کرده است، ولی تغییری در تعداد افراد دسته دوم مشاهده نشده است. شاید مهم‌ترین دلیل کاهش نیافتن دسته دوم به خرد بودن فعالیت آنها مربوط باشد. به گفته یکی از این کمیسیون‌بگیرها، غیر از این کار قادر به انجام فعالیت دیگری نیست و تنها به دلیل بیکاری، در بازار باقی مانده و به سود محدودی دل خوش کرده است. به گفته او مردم نیز این روزها بیشتر ترجیح می‌دهند که از صرافی‌ها ارز خود را تهیه کنند تا از کمیسیون‌بگیرها.

فردایی‌ها

معامله‌گران فردایی کسانی هستند که براساس انتظارات خود اقدام به خرید و فروش دلار می‌کنند.

این دسته در بازار براساس پیش‌بینی خود ارز امروز را برای فردا خرید یا فروش می‌کنند و سود و زیان این معامله را دریافت می‌کنند. به زبان ساده‌تر، اگر پیش‌بینی معامله‌گر محقق شود، او در ازای آن سود دریافت کرده و اگر پیش‌بینی او محقق نشود، باید ضرر آن را پرداخت کند. به‌عنوان مثال، یک معامله‌گر زمانی که قیمت دلار در بازار ۳ هزار و ۵۳۰ تومان است، دلار فردا را با قیمت ۳ هزار و ۵۳۱ تومان خریداری می‌کند. در این فضا، اگر روز بعد قیمت دلار به بالای عدد دوم برسد، معامله‌گر سود کرده است و اگر به زیر ۳ هزار و ۵۳۰ تومان برود، او دچار ضرر خواهد شد.

در چند هفته گذشته به واسطه کاهش دامنه نوسانات، معامله‌گران فردایی ناچار شدند که با فاصله کمتری نسبت به نرخ معاملات نقدی اقدام به خرید و فروش دلار کنند؛ در واقع می‌توان گفت معامله‌گران فردایی شرایط بنیادی بازار را که بیشتر در نرخ معاملات نقدی مشاهده می‌شود پذیرفته‌اند و به سودهای محدودتر دل خوش کرده‌اند. نفوذ کمتر معامله‌گران فردایی و کاهش نوسانات منجر به افت حجم معاملات فردایی شده است.

امروزی‌ها

فعالیت معامله‌گران امروزی تقریبا شبیه به معامله‌گران فردایی است؛ با این تفاوت که تسویه این معاملات در همان روز و عمدتا ساعت ۳ بعدازظهر انجام می‌شود.

متفرقه کارها

این معامله‌گران کسانی هستند که با ارزهای اصلی چون یورو و دلار سر و کار چندانی ندارند و بیشتر سعی می‌کنند از طریق معامله با ارزهایی چون لیر ترکیه، دلار کانادا، دلار استرالیا و کرون سوئد کسب سود کنند. تعداد این معامله‌گران نسبت به افرادی که دلار معامله می‌کنند، بسیار کمتر است و همین موضوع موجب می‌شود که در قیمت‌گذاری ارزهای یاد شده کمی قدرت مانور بیشتری داشته باشند. البته از آن سو تعداد مشتریان این دسته نیز کمتر است. فعالیت متفرقه‌کارها در یک هفته گذشته تغییر چندانی نداشته است و آنها مطابق سابق کار خود را ادامه داده‌اند. در این بازار جدا از نفوذ آنها، تغییر و تحولات بازارهای جهانی نیز در تعیین قیمت‌ها موثر است.

درهم کارها

قیمت حواله درهم در بازار داخلی نقش بسیار مهمی در نوسانات دلار دارد. از این رو، دسته‌ای از معامله‌گران که در بازار خرید و فروش درهم را انجام می‌دهند، با نام «درهم‌کار» شناخته می‌شوند. این دسته از معامله‌گران معمولا در منطقه دبی نیز فعالیت دارند و نقش یک واسطه را ایفا می‌کنند. فعالیت درهم‌کاران در یک هفته گذشته در بازار به میزان اندکی کاهش یافته است.

گروه بورس، مهرنوش سلوکی: فضای این روزهای تالار شیشه‌ای در شرایطی نزولی است و همچنان گمانه‌زنی‌ها درخصوص آینده این بازار متفاوت است. بورس تهران در حالی روز گذشته پس از ۷ روز کاری سطح ۷۸هزار واحد را ترک کرد که بیشترین افت در ۶ روز گذشته را رقم زد. به این ترتیب، همان طور که انتظار می‌رفت نگرانی از ریزش بیشتر قیمت‌ها و همچنین، کاهش امیدواری‌ها به تداوم رشد بیشتر قیمت‌ها فشار فروش در بازار سهام را افزایش داد. به این ترتیب، غلبه فضای اصلاحی روز گذشته کاهش ۲۷ درصدی و ۲۵ درصدی ارزش معاملات را نسبت به ۲۰ روز ابتدایی مرداد رقم زد. گرچه گروهی از کارشناسان با تاکید بر نبود محرکی جدی برای رشد قیمت‌ها افت قیمت‌ها را ناگزیر می‌دانند، اما برخی دیگر از تحلیلگران بر این باورند که چشم‌انداز بازار مثبت بوده و اصلاح، لازمه بازار پس از هر جهش بلند است.

حمایت کم‌اثر حقوقی‌ها

روز گذشته بورس تهران از ساعات ابتدایی در فضای نزولی آغاز به کار کرد. بررسی روند فعالیت بازیگران حقوقی حکایت از حمایت این دسته معامله‌گران از بیشتر سهم‌های بازار دارد، به‌طوری‌که ارزش خرید خالص (خرید منهای فروش) روز گذشته آنان به حدود ۱۵ میلیارد تومان رسید. با وجود اینکه طی هفته‌های اخیر یکی از بزرگ‌ترین عوامل رشد بازار در حمایت‌های قابل توجه این گروه خلاصه شده بود، اما روز گذشته دیده شد که این حمایت نیز نتوانست در برابر روند نزولی شاخص ایستادگی کند. در کنار این اتفاقات ارزش معاملات روز گذشته بار دیگر کاهش یافت، به زعم برخی کارشناسان کاهش این مولفه بار دیگر این گمانه‌زنی را تقویت می‌کند که بسیاری از سهامداران از ورود به فاز خرید اجتناب می‌کنند و عمدتا در صف‌های فروش حضور دارند.

نماد‌های برنده دیروز؛ بازنده‌های امروز

اما طی معاملات روز اخیر، تا اواسط ساعات معاملات، بازار شاهد رفتار متفاوت شاخص کل و شاخص هم‌وزن بود. در حالی که شاخص کل روز گذشته در تمام ساعات حرکت نزولی داشت؛ شاخص کل هم‌وزن تا ساعاتی روند صعودی داشت که در پایان به حرکت نزولی مبدل شد. تضاد حرکتی شاخص‌های مزبور در ساعات ابتدایی نشان از رشد نماد‌های کوچک و افت بیشتر نماد‌های شاخص‌ساز داشت. بر همین اساس، روز گذشته بیشترین نماد‌های تاثیرگذار در روند شاخص عمدتا از گروه‌های بزرگ مانند فلزات اساسی، شیمیایی و خودرو بودند. نماد‌هایی نظیر «فملی»، «شبندر»،«خساپا»، «فخوز»، «فارس» و «ومعادن» ۶نماد ابتدایی موثر بر شاخص بودند که تماما اثر منفی بر بازار گذاشتند. گذری بر روند رشد هفته‌های اخیر شاخص به خوبی نشان می‌دهد که این گروه‌ها، همان‌هایی هستند که با رشد‌های قابل توجه باعث سبزپوشی بازار در روزهای متمادی شدند و طی دیروز و روزهای اخیر با افت قیمت نماد‌ها به کار خود پایان دادند. در مجموع باید گفت نماد‌هایی که منجر به صعود حدود ۷/ ۶ درصدی بازار از ابتدای تابستان شدند، این روزها باعث افت شاخص می‌شوند. گروه‌هایی که آن روزها با حمایت بی‌دریغ بازیگران حقوقی توانستند رشد کنند و این روزها با فشار فروش قابل توجهی همراه شده‌اند.

رفتار امروز، تردید برای فردا

اما یکی دیگر از نکاتی که در هفته‌های اخیر به کرات از سوی کارشناسان مطرح شد، رشد بازار بر مبنای مولفه‌های بنیادی بود. مولفه‌های بنیادی که به زعم آنها در بخش کلان بازار نظیر رشد قیمت‌های جهانی، کاهش نرخ سود سپرده بانکی مشاهده می‌شد. با شروع روند ریزشی نماگر بورس، بسیاری حرکت شاخص را در پوشش فاز استراحت عنوان کردند؛ فاز استراحتی که در کوتاه‌مدت طی می‌شود و بار دیگر به رشد شاخص می‌انجامد. در حال حاضر به نظر می‌رسد افت قیمتی در بسیاری از نماد‌ها نسبت به روزهای قبل شدت گرفته، فشار فروش به‌خصوص از سوی سهامداران حقیقی افزایش یافته و نشانه‌ای از رونق در بازار دیده نمی‌شود. مشاهده این روند می‌تواند باردیگر یادآور خاطره جهش‌های بلند شاخص در سال‌های قبل و به دنبال آن شروع یک روند نزولی و تخلیه همان رشد باشد. روندی که از سال‌های قبل و در سال جاری بارها شاهد آن بودیم و احتمال وقوع آن با افت چند روز اخیر می‌تواند تقویت شود.به نظر می‌رسد این موضوع تا حد زیادی بر رفتار سهامداران اثر گذار باشد و می‌تواند بار دیگر این سناریو را ترسیم کند که اعتماد سهامداران به خصوص حقیقی‌ها درخصوص رشد بازار کم رنگ شده و همین کاهش اعتماد می‌تواند به رفتار احتیاطی میان بازیگران بازار بینجامد.

ترسیم آینده بازار؟

حال با تمام این تفاسیر این سوال پیش می‌آید که این فروش‌ها تا چه زمانی ادامه پیدا می‌کند؟ چه اتفاقی در روند بازار رخ داده که عوامل بنیادی مطرح شده از قبل، این روزها در روند بازار اثرگذار نیست و حمایت حقوقی‌ها این روزها چه اثری بر بازار دارد؟

سید‌سلمان نصیر‌زاده، تحلیلگر مرکز مطالعات اقتصادی آریا سهم در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» و در پاسخ به پرسش‌های مطرح شده بر پایداری عوامل بنیادی تاکید می‌کند و می‌گوید: در حقیقت تغییر رویه کنونی بازار را باید در بازه‌های زمانی بزرگ‌تر بررسی کرد. اگر برآیند بازار را از ابتدای تابستان بررسی کنیم کماکان شاهد رشد حدود ۷ درصدی شاخص کل هستیم. روندی که هم اینک شاهد آن هستیم همچنان اصلاحی است و می‌تواند طی چند روز آینده ادامه ادامه داشته باشد.وی در ادامه می‌گوید: رفتار این روزهای بازار حاصل جابه‌جایی معامله‌گران در زمینه عرضه و تقاضا است که پس از رشد‌های متوالی طبیعی به نظر می‌رسد. با توجه به نزدیک شدن به روزهای ماه مرداد،زمان تسویه اعتباری نمود بیشتری دارد.طی این روزها تسویه‌کننده‌های اعتباری اقدام به عرضه سهام برای تسویه با کارگزاری‌ها می‌کنند. بر همین اساس، شاهد افزایش عرضه‌ها نسبت به تقاضا هستیم و همین موضوع فشار فروش را در بازار افزایش داده است.

وی در پاسخ به سوالی درخصوص رفتار دیرینه بازار مربوط به افت شاخص پس از جهش‌های بزرگ می‌گوید: افت‌های پرشتاب در بورس نمی‌تواند بی دلیل باشد و باید در کمترین حالت با پشتوانه بنیادی همراه باشد.ریزش‌های این روزهای شاخص توجیه‌شده به نظر می‌رسد، ریزش‌هایی که پس از یک دوره صعودی لازمه گروه‌های بورسی به‌خصوص گروه‌های بزرگ است. از اتفاقات خوبی که این روزها در بازار شاهدآن هستیم، کاهش سود اوراق منتشر شده در بازار سرمایه است. بررسی نرخ سود اوراق منتشر شده در روزهای اخیر بیانگر بازدهی بین ۱۸ تا ۲۲ درصد و استقبال بسیار خوب سرمایه‌گذاران است. این موضوع می‌تواند پالس خوبی برای بازار باشد که همزمان با کاهش نرخ سود سپرده بانکی میزان سود انتظاری سهامداران از بازار سرمایه نیز کاهش داشته است. همین موضوع می‌تواند پیش زمینه‌ای برای حضور هرچه بیشتر سهامداران در بازار سهام باشد و می‌تواند نوید‌بخش ورود نقدینگی جدید در بازار شود.

نصیرزاده در پایان بیان کرد: با توجه به روند ریزشی روزهای اخیر کماکان چشم انداز بازار سهام مثبت و متعادل به نظر می‌رسد. اگر قرار باشد که بازار در بازه‌های زمانی بزرگ با رشد همراه باشد؛ از جذابیت آن برای سرمایه گذاران تا حد زیادی کاسته می‌شود. همان‌طور که قبل تر نیز گفته شد عوامل بنیادی همچنان پابرجاست و بازار پتانسیل رفتاری منطقی را در روزهای آتی دارد.

در بازار چه گذشت؟

شاخص بازار سهام روز گذشته با افت ۳۷۶ واحدی و پس از ۷روز کاری، سطح ۷۸ هزار واحد را ترک و به سطح ۷۷هزار و ۸۲۹ واحد رسید. بورس تهران که از ساعات ابتدایی با فشار فروش در بسیاری از نماد‌ها آغاز به کارکرد در ادامه نیز به تداوم این روند ریزشی ادامه داد و در پایان بیشترین افت در ۶ روز کاری گذشته را رقم زد. «کروی» از گروه استخراج کانه‌های فلزی؛بیشترین کاهش روزانه را به خود اختصاص داد.توسعه معادن روی ایران که از ساعات ابتدایی با فشار فروش همراه بود بیش از ۹۷ درصد از فروش را از سوی بازیگران حقیقی داشت.افت حدود ۵ درصدی قیمت این نماد در حالی صورت گرفت که حمایت حقوقی‌ها در سمت خرید نیز نتوانست تاثیر زیادی بر روند این نماد داشته باشد. بیشترین افزایش قیمت روزانه نیز در اختیار نماد «زمگسا» بود.کشاورزی و دامپروری مگسال روز گذشته نیز مانند چند روز اخیر با روند مثبت به کار خود پایان داد. از گروه زراعت در چند روز اخیر نماد«تلیسه»در فرابورس بازگشایی و کشف قیمت شد، به نظر می‌رسد سیگنال‌های مثبت شرکت دامداری تلیسه نمونه، بر سایر گروه‌ها به خصوص «زمگسا» اثر گذار بوده و باعث رشد آن شده است. اما بررسی حجم و ارزش معاملات در روز گذشته حاکی از افت هر دو مولفه داشت، به‌طوری‌که حجم معاملات با افت بیش از ۱۰ درصد به ۶۲۱میلیون سهم رسید و ارزش معاملات با افت حدود ۱۲ درصد به ۱۳۸میلیارد تومان رسید.

گروه بازار پول: روزگذشته، دومین جزء اسناد خزانه اسلامی به جریان افتاد که با بهره‌گیری از این ابزار دولت می‌تواند ۱۲ هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان از بدهی‌های انباشته خود را تهاتر کند. هدف دولت از انتشار این اسناد شکست زنجیره جریان بدهی است. در این جریان، فعالان اقتصادی به دلیل حجم مطالبات خود از دولت و دستگاه‌های دولتی، برای پرداخت تعهدات به بخش دیگری از بدنه دولت با مشکل روبه‌رو خواهند بود. مسوولان دولتی قصد دارند موانع حقوقی و اقتصادی را برای اشخاص یا نهادهایی که با مشکل عدم پرداخت مطالبات خود از سوی دولت روبه‌رو بوده و از سوی دیگر، به برخی از موسسات دولتی نیز بدهکارند، از میان بردارند. این ابزار، بدون به‌وجود آمدن آثار تورمی، قفل بدهی‌های زنجیروار دولت را خواهد شکست. دولت با انتشار فرم‌های درخواست اوراق تسویه خزانه، عملا فاز دوم اسناد خزانه اسلامی را به جریان انداخته است. در اطلاعیه شماره یک وزارت امور اقتصادی و دارایی با موضوع «تسویه بدهی‌ها و مطالبات دولت از طریق صدور اوراق تسویه خزانه» با استفاده از بند (و) تبصره ۵ قانون بودجه سال ۹۵ کل کشور و مصوبات هیات وزیران ۱۰ مرداد سال جاری در ارتباط با صدور اوراق خزانه، عنوان شده است: «کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی تعاونی و خصوصی که به دولت (وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی) بدهکار و متقابلا از دولت (وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی، شرکت‌های دولتی (بابت اجرای طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای از محل بودجه عمومی دولت) و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی (بابت اجرای طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای از محل بودجه عمومی دولت) طلبکار هستند، برای تسویه بدهی‌ها و مطالبات خود از طریق صدور اوراق تسویه خزانه، باید درخواست خود را با توجه به فرم‌های منتشر شده، بر مبنای محل استقرار دستگاه اجرایی بدهکار حسب مورد در استان به ادره کل امور اقتصادی و دارایی استان مربوط (برای دستگاه‌های اجرایی بدهکار محلی) و در مرکز (برای دستگاه‌های اجرایی بدهکار متمرکز) به وزارت امور اقتصادی و دارایی ارسال کنند.»

محدوده بدهی

این اطلاعیه در بخش دوم به ارائه تعاریف و نکات مهم که باید طبق آیین نامه مدنظر قرار گیرد، پرداخته است. در بند اول، «اوراق تسویه خزانه» را اسناد تعهدی خاصی معرفی کرده که به منظور تسویه بدهی‌های قطعی دولت به اشخاص متقاضی با مطالبات قطعی دولت (وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی) از اشخاص مزبور توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی صادر و در اختیار اشخاص طلبکار و بدهکار قرار می‌گیرد. نکته مهم و ویژگی این اسناد انتشار «داوطلبانه» آن است. بر این اساس،‌ اشخاص متقاضی می‌توانند به شکل داوطلبانه از این امکان استفاده کنند و اجباری برای حصول مطالبات و تسویه بدهی خود از این طریق وجود ندارد.

در این اطلاعیه، پس از این تعریف خصوصیات سه ضلع، ذینفع در جریان انتشار اسناد خزانه، «اشخاص متقاضی»، «دستگاه طلبکار» و «دستگاه بدهکار» عنوان شده است. بر این اساس، اشخاص متقاضی، اشخاص حقیقی و حقوقی، تعاونی و خصوصی است که به منظور تسویه مطالبات و بدهی‌ها از (به) دستگاه بدهکار (طلبکار)، متقاضی دریافت اوراق تسویه هستند. در این دسته بندی دستگاه طلبکار، وزارتخانه یا موسسه دولتی است که مطالبات قطعی از اشخاص متقاضی دارد، همچنین دستگاه بدهکار عبارت است از وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی و طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای که دارای بدهی قطعی به اشخاص متقاضی است. یکی از نکات مهم در این خصوص حدود طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای است که بنابر تعریف به طرح‌هایی اطلاق می‌شود که اعتبارات آنها از محل بودجه عمومی دولت تامین می‌شود و مربوط به موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی و شرکت‌های دولتی است. به‌عنوان مثال، اگر یک طرح در حوزه شهرداری تعریف شده (مانند توسعه خطوط مترو) و قرار بوده که منابع آن در قالب بودجه تامین شود، شامل این موارد می‌شود و تنها بدهی از دستگاه‌های دولتی ملاک قرار نمی‌گیرد.

موارد بدهی‌های دولت

در بند ۵ این اطلاعیه، موارد بدهی‌های قطعی دولت به اشخاص متقاضی به استناد ماده ۱۹ قانون محاسبات عمومی کشور در چارچوب مقررات مربوط تا پایان سال ۱۳۹۳ مشخص شده است. در ماده ۱۹ قانون مذکور، تعهد ایجاد دین دولت ناشی از چهار مورد «تحویل کالا یا انجام خدمت»، «اجرای قراردادهایی که با رعایت مقررات منعقد شده باشد»، «احکام صادر شده از مراجع قانونی و ذی صلاح» و «پیوستن به قراردادهای بین‌المللی و عضویت در سازمان‌ها یا مراجع بین‌المللی با اجازه قانون» عنوان شده است. بر این اساس موضوع طلب اشخاص متقاضی از دولت در ۱۳ بند مطرح شده است. بر این اساس «تحویل کالا بدون قرارداد»، «تحویل کالا با قرارداد »، «انجام خدمت (پیمانکاران) بدون قرارداد»، «انجام خدمت (پیمانکاران) با قرارداد طرح تملک دارایی های سرمایه‌ای»، «انجام خدمت (پیمانکاران) با قرارداد برای غیرطرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای»، «انجام خدمت مشاور‌ه‌ای بدون قرارداد»، «انجام خدمت مشاوره‌ای با قرارداد- طرح تملک دارایی‌های سرمایه‌ای»، «انجام خدمت مشاوره‌ای با قرارداد- برای غیرطرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای»، «انجام خدمت کارکنان دولت»، «احکام صادره از مراجع ذیصلاح»، «پیوستن به قراردادهای بین‌المللی»، «عضویت در سازمان‌های بین‌المللی» و «سایر موارد» مواردی است که شامل طلب اشخاص متقاضی می‌شود.

سه استثنا در مطالبات قطعی دولت

در بند بعدی این اطلاعیه موارد مربوط به مطالبات قطعی دولت تشریح شده و در این خصوص سه مورد مهم نیز مستثنی شده است. بر این اساس، این موارد شامل مطالبات دستگاه‌های طلبکار از اشخاص متقاضی بابت منابع عمومی به استثنای «منابع حاصل از نفت و فرآورده‌های نفتی»، «منابع حاصل از واگذاری شرکت‌های دولتی (با سررسید سال جاری و سال آتی»، «درآمدهای دارای مصارف خاص (درآمد- هزینه)»که به تایید ذی‌حساب و رئیس دستگاه اجرایی ذی‌ربط رسیده است.در این بند اطلاعیه وزارت اقتصاد، مورد استثنای اول درخصوص موارد منابع نفتی مشخص است، مورد دوم نیز اشاره دارد اگر منابع حاصل از خصوصی‌سازی در سال جاری یا سال‌های آتی وصول شود، این موارد نمی‌تواند به‌عنوان مطالبات قطعی دستگاه‌های دولتی از اشخاص قرار گیرد.

مورد بعدی که به شکل درآمد- هزینه وجود دارد نیز نمی‌تواند به‌عنوان منابع تسویه بدهی به دستگاه‌های دولتی قرار گیرد. به‌طور مثال، اگر شخص یا نهادی برای یک بزرگراه مبلغی به دستگاه‌های دولتی بدهکار است، از محل درآمدهای حاصل از اخذ عوارض نمی‌تواند این تسویه را انجام دهد و لازم است که این منابع برای هزینه همان طرح مصرف شود. در بخش هشتم موضوع بدهی اشخاص متقاضی به دولت (مطالبات دولت از اشخاص متقاضی) در جدول شماره ۵ قانون بودجه سال جاری مشخص شده است. این اطلاعیه عنوان می‌کند که جدول مذکور از پرتال اداره کل مدیریت بدهی‌ها و تعهدات عمومی (قیمت اوراق تسویه خزانه) به نشانی http:/ / iridmo.mefa.gov.ir قابل دریافت است. این موارد عمدتا شامل مالیات‌هایی است که به‌عنوان منابع بودجه در نظر گرفته می‌شود. به‌عنوان مثال «مالیات عملکرد شرکت‌های دولتی»، «مالیات نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی» و «مالیات حقوق کارکنان بخش عمومی و خصوصی» نیز در این بخش عنوان شده است.

پیدا و پنهان اوراق تسویه

دولت با به کارگیری یکی دیگر از ابزارها درصدد این است که مسیر عبور از تنگناهای اعتباری در اقتصاد را تسهیل کند. در حال حاضر بخشی از شرکت‌های دولتی به دلیل خرید خدمات پیمانکاران به آنها بدهکار است، در مقابل پیمانکاران به برخی از دستگاه‌ها مانند سازمان امور مالیاتی بدهی دارند. اسناد تسویه این امکان را ایجاد می‌کند که پیمانکاران به میزان مطالبات خود از بخش‌های مختلف دولتی اقدام به تسویه تعهدات خود به سایر بخش‌ها کنند. در واقع تعهدات پیمانکاران با مطالبات آنها از دولت تهاتر می‌شود. اوراق تسویه فاقد نرخ سود است و فقط جنبه جابه‌جایی تعهدات و مطالبات را دارد. یکی از نکته‌های مثبت بهره‌گیری از این ابزار، غیرتورمی بودن آن است که بدون افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، تحرک منابع مالی را در اقتصاد افزایش می‌دهد. نکته مثبت دیگر استفاده از این ابزار نیز شکستن قفل بدهی زنجیروار نهادها به یکدیگر است. در سال‌های گذشته، حجم بالای بدهی برخی از اشخاص به دولت باعث شده بود که ممنوعیت قضایی برای رفت و آمد و ممنوعیت اقتصادی برای فعالیت ایجاد کند. این در حالی است که این گروه، دارای مطالباتی از دستگاه‌های دولتی بودند که در دریافت این مطالبات ناکام بودند. این اوراق باعث می‌شود که مشکلات دوسویه این افراد متقاضی رفع شود و انگیزه افراد برای فعالیت مجدد بالا برده شود و کسب و کار از این طریق رونق بیابد. البته باید تاکید کرد که برخی کارشناسان درخصوص استفاده صحیح از این ابزار نیز ملاحظاتی دارند. بهره‌گیری از اوراق تسویه دو وجه دارد، در وجه نخست امکان دارد بدهی گذشته دستگاه‌های دولتی با درآمدهای سال‌های گذشته که پرداخت نشده (مانند مالیات‌های وصول نشده در سال‌های قبل) تسویه شود، که این امر چالش قابل توجهی برای دولت ندارد. اما در صورتی که بدهی‌های گذشته دستگاه‌های دولتی با درآمدهای حاصل در سال جاری تسویه شود، بهره‌گیری از این ابزار می‌تواند مشکل‌آفرین باشد، زیرا دولت در بودجه سالانه به میزان پیش‌بینی دریافت مطالبات مالیاتی تعهد ایجاد می‌کند که در صورت درنظرگرفتن این درآمد برای تسویه بدهی دولت، کسری بودجه ایجاد خواهد شد.

لغو ۱۲ قطعنامه در یک روز

اولین بخش از سخنان روحانی در تشریح برجام به حوزه فناوری هسته‌ای و دستاوردهای آن اختصاص داشت. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، رئیس‌جمهوری در این بخش از سخنانش، حل موضوع پی‌ام‌دی و پذیرفتن آن از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را شبیه یک معجزه توصیف کرد که هیچ‌کس آن را باور نمی‌کرد.اوباتاکید بر اینکه برجام تنها به معنای رفع تحریم‌ها نیست، افزود: تاکیدم از ابتدای مذاکرات به تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای این بود که باید مبانی تحریم مانند پی‌ام‌دی در این مذاکرات از بین برود که این موضوع با گزارشی از سوی آژانس مبنی بر اینکه هیچ سوالی درخصوص فعالیت هسته‌ای ایران وجود ندارد، برطرف شد.به گزارش «ایرنا» روحانی گفت: هیچ دانشمند هسته‌ای ایران مورد توهین قرار نگرفت و کسی نتوانست از یک دانشمند هسته‌ای درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران سوالی بپرسد. همچنین به گزارش خبرگزاری فارس، روحانی گفت: کره‌جنوبی که آمریکا را نیز حامی خود داشت، بهای زیادی پرداخت کرد و عده زیادی از آدم‌های آنها را برای همین موضوع زندانی کردند، در حالی که ما اجازه ندادیم چنین اتفاقی برای ما رخ دهد.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، او فرو ریختن یکباره ۶ قطعنامه فصل هفتمی علیه کشور در شورای امنیت را اقدامی بی‌سابقه خواند و با بیان اینکه به‌واسطه توافق برجام ۱۲ قطعنامه شورای حکام و ۵ تصمیم اجرایی درباره پرونده هسته‌ای به یکباره لغو شد که این افتخاری برای مردم ایران است، گفت: قطعنامه‌های شورای امنیت از دیگر مبانی تحریم‌های ظالمانه بود که معتقد بودیم باید لغو شوند، اما عده‌ای بر این باور بودند که این کار امکان‌پذیر نخواهد بود.به گزارش «ایرنا» روحانی همچنین گفت: خروج از فصل ۷ به این معناست که ما با شورای امنیت مشکل نداریم و این به معنای برداشتن یکی از مبانی تحریم‌ها است.روحانی با اشاره به اینکه اگر کشوری تحت قطعنامه‌های فصل ۷ منشور سازمان ملل متحد قرار بگیرد تاکنون سابقه نداشته که نجات پیدا کند و آن کشور به طرق مختلف از هم پاشیده می‌شد، افزود: برجام مبانی تحریم را از بین برد، اما این به معنای حل همه مشکلات نیست و باید مراقب توطئه دشمنان باشیم.

افزایش توان دفاعی کشور

حسن روحانی در ادامه به تشریح دستاوردهای برجام در حوزه دفاعی و امنیتی پرداخت و افزایش قدرت و توان دفاعی ایران را یکی دیگر از مسائل مهم برجام برشمرد.او با بیان اینکه تحریم نظامی دائمی را در فصل هفتم شورای امنیت تبدیل به تحریم کوتاه‌‌مدت کردیم، افزود: در حال حاضر می‌توانیم هر سلاحی را که می‌خواهیم تنها با هماهنگی خریداری کنیم.به گزارش خبرگزاری فارس، رئیس‌جمهوری در ادامه به سرنوشت قذافی و برنامه هسته‌ای لیبی اشاره کرد و گفت: ما نیز سانتریفیوژهای خود را از همان جایی که قذافی خریداری کرده بود تهیه کرده بودیم و دیدیم که آمریکایی‌ها چگونه تجهیزات لیبی را جمع‌آوری کردند و با خود به آمریکا بردند.روحانی افزود: چنین خوابی برای ایران دیده بودند و می‌خواستند با فشار ما را مجبور کنند همه چیز را تحویل دهیم، ولی امروز در برجام، نه تنها فعالیت‌های خود را تعطیل نکرده‌ایم، بلکه اصفهان و نطنز فعال است و دنیا فعالیت هسته‌ای ما را به رسمیت شناخته و در قطعنامه ۲۲۳۱ اجازه همکاری با ایران داده شده است.وی در ادامه گفت: امروز با کمک روسیه برای سوخت نیروگاه و همچنین ایزوتوپ‌های فعال همکاری می‌کنیم و با چین در اراک قرارداد نهایی بسته‌ایم و آب سنگین را تولید و به آمریکا می‌فروشیم.روحانی خاطرنشان کرد: باورنکردنی است که ایران علاوه بر چرخه سوخت، با دنیا و کشورهای بزرگ، روسیه و چین تعامل می‌کند.

سرمایه‌گذاری و اقتصاد

رئیس‌جمهوری در بخش دیگری از سخنانش دستاوردهای برجام را در حوزه اقتصادی و سرمایه‌گذاری تشریح کرد.روحانی با بیان اینکه امروز این سوال مطرح است که پس از برجام چه سرمایه‌گذاری در کشور صورت گرفته است، گفت:برداشتن تحریم یک موضوع و اعتمادسازی موضوعی دیگر است و امروز که موانع برداشته شده نمی‌توانیم کسی را مجبور به سرمایه‌گذاری در کشور کنیم، بلکه هرچه شرایط و فضای داخلی امن‌تر و آرام‌تر باشد، اعتماد بیشتر می‌شود و هر چه درباره مسائل بی‌دلیل با هم دشمنی و جدال کنیم، باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران اعتماد لازم برای سرمایه‌گذاری را از دست بدهند.روحانی با اشاره به شرایط نابسامان اقتصادی در کشورهای صادرکننده نفت و تورم بالا در این کشورها طی سال‌های گذشته گفت: کسانی که می‌خواهند فعالیت دولت را قضاوت کنند باید بگویند که ما در چه شرایطی توانستیم کشور را اداره کنیم.رئیس‌‌جمهوری تصریح کرد: اگر می‌خواهیم به پیشرفت برسیم باید کارآفرینان و سرمایه‌های بخش خصوصی داخلی را جذب کنیم و این در حالی است که امروز یک نوع مسابقه برای حضور در ایران بین سرمایه‌گذاران در جریان است.

به گزارش خبرگزاری فارس، او افزود: جنگیدن و اختلاف با یکدیگر و ایجاد مسائل حاشیه‌ای موجب فرار سرمایه‌گذار خارجی می‌شود، در حالی که اکنون ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در کشور شروع شده و ده‌ها میلیارد دلار دیگر نیز به مرور سرمایه‌گذاری می‌شود. روحانی با اشاره به روند فزاینده جذب سرمایه‌گذاری در کشور گفت: امروز ما شرایط بهتری برای کار و جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی داریم که باید به خوبی از آنها استفاده کنیم.

ارتقای سطح دیپلماسی

به گزارش خبرگزاری فارس رئیس‌جمهوری در نشست شورای اداری کهگیلویه و بویر احمد خاطرنشان کرد: امروز دیگران برای دوستی با ایران مسابقه می‌دهند، بنابراین باید لحن خود را در نوشته‌ها و روزنامه‌ها آرام‌تر کنیم و روحیه نشاط و سرزندگی را در جامعه جاری سازیم. رئیس شورای عالی امنیت ملی با بیان اینکه به هر کجا سفر می‌کردیم، ما را تحریمی معرفی می‌کردند، گفت: در سازمان شانگهای به‌دلیل تحریم‌ها نمی‌توانستیم عضو شویم. رئیس‌جمهور با بیان اینکه امید من به این مجلس بسیار زیاد است، خاطرنشان کرد: بیشتر نمایندگان مجلس با شعار امید وارد شدند که امیدواریم همواره تعامل میان قوا و دستگاه‌ها حفظ شود.روحانی با اشاره به اینکه امروز ایران با قدرت‌های بزرگ در حال تعامل در موضوع هسته‌ای است، گفت: باید همه از فضای پسابرجام بهره‌برداری کنیم.

حوزه پزشکی و کشاورزی و سلامت

بخش دیگری از سخنان روحانی به تشریح دستاوردهای برجام در حوزه پزشکی اختصاص داشت. رئیس‌جمهوری با بیان اینکه امروز به‌واسطه توافق نه تنها روابط بانکی فعال و ال‌سی‌های تجاری و بانکی گشوده شده ‌بلکه سلامت مردم نیز بیشتر تضمین شده است، گفت: حتی سم غیر استاندارد کشاورزی و داروی بی‌کیفیت وارد و مصرف می‌شد.به گزارش خبرگزاری فارس، او با بیان اینکه کسی نمی‌گوید در برجام برای سلامت مردم چه کاری انجام شد، گفت: تا قبل از آن داروهای بی‌کیفیت وارد می‌شد و تجهیزات پزشکی وارداتی مشکل داشتند، اما امروز بهترین تجهیزات را می‌خریم و تحولی بزرگ در سلامت مردم به‌وجود آمده است.روحانی در همین خصوص گفت: امروز تجهیزات پزشکی را تا ۱۰ درصد قیمت گذشته می‌خریم و برخی خدمات نفتی نیز تا ۴۵ درصد کاهش پیدا کرده، بنابراین ملت باید بداند که در برجام چه کارهایی کردیم.به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، روحانی تامین ذخیره مواد غذایی استراتژیک را از جمله مشکلات دولت یازدهم در ابتدای فعالیتش برشمرد و تاکید کرد: بر خلاف گذشته؛ امروز و طبق گزارش وزیر جهاد کشاورزی، ذخایر گندم کشور متجاوز از ۳۰ میلیون تن در سیلوها است و برای ۷۰۰ روز مصرف کشور ذخیره گندم داریم.

بازگشت ۲۵۰ نخبه علمی

روحانی همچنین روز گذشته در نشستی با خبرنگاران استان، درباره برنامه‌های دولت برای برون‌رفت از مشکل بیکاری استان، اظهار کرد: برای اشتغال‌زایی راهی جز رونق اقتصادی و تولید نداریم که پیش‌تر راه‌حل استخدام دولتی بود، اما الان باید نظام اداری چابک‌تر شود. به گزارش «ایرنا» رئیس‌جمهوری همچنین از بازگشت ۲۵۰ نخبه علمی در یک‌سال و نیم گذشته با حمایت دولت تدبیر و امید به ایران خبر داد. رئیس‌جمهوری در جمع پرشور عشایر و روستاییان استان کهگیلویه و بویراحمد، نیزوظیفه دولت را تلاش برای تحقق خواسته‌های عشایر و روستاییان دانست و تاکید کرد: آبرسانی، تحصیل فرزندان و وام با کارمزد اندک برای روستاییان و عشایر، در اولویت دولت است. رئیس‌جمهوری یکشنبه شب نیز در جلسه سرمایه‌گذاری و توسعه استان کهگیلویه و بویراحمد با بیان اینکه اساس، امید است و ما ملت و رهبری قوی داریم، گفت: باید با شجاعت و شهامت وارد میدان شویم و هیچکس حق ندارد بذر یأس در کشور بپاشد.حسن روحانی روز یکشنبه در سی امین سفر استانی اش به استان کهگیلویه و بویراحمد سفر کرد. سفری که حاصل آن بهره‌برداری از ۲۳۱ طرح عمرانی و اقتصادی و کلنگ‌زنی ۴۶ طرح و پروژه دراین استان بود. از همین رو او تاکید کرد که پیگیر اجرای همه‌ مصوبه‌های سفرهای استانی است.