برنامه های وزارت نیرو در حوزه  برق

در بخش برق این امکان وجود دارد که در مدت زمانی قابل قبول، صنعت برق را به طور کامل از چرخه مالی دولت خارج نمود و این صنعت با اتکا به درآمد خود به صورتی اقتصادی و در محیطی رقابتی فعالیت خود را توسعه دهد. این اقدام مشروط به تحقق موارد زیر می‌باشد:
1-    اصلاح قیمت فروش برق
2-    متناسب کردن قیمت فروش برق با قیمت سوخت تحویلی به نیروگاهها
3-    اختصاص صد در صد منابع حاصل از فعالیت بخش به بنگاههای عرضه کننده
4-    اختصاص صد در صد منابع حاصل از صادرات برق به بنگاههای صادر کننده
5-    اعمال هزینه‌های سوخت در مناسبات مالی و خرید و فروش برق در سراسر زنجیره تأمین برق
علاوه بر چاره جوئی چالش محدودیت منابع مالی، سایر محورها و مؤلفه‌های مؤثر در کارآمدی صنعت برق در جدول صفحه آتی ذکر شده است.

اصلی ترین راه برون رفت از این چالش
•    اصلاح قیمت فروش برق بر اساس گزارشهای سازمان حسابرسی و یا
•    پرداخت مابه التفاوت قیمت تمام شده و قیمت تکلیفی فروش برق از سوی دولت
می‌باشد.
2)    ودیعه برقراری انشعاب از سال ۱۳۸۳ تا کنون تغییری نکرده است. در طی این مدت هزینه های برقراری انشعاب بیش از ده برابر شده است. ایجاد تأسیسات مورد نیاز برای ۵/۱میلیون مشترک جدید در هر سال، در عمل منجر به انباشت بدهی صنعت برق به پیمانکاران و یا عدم انجام طرح های ضروری و طولانی شدن زمان برقراری انشعاب متقاضیان شده است.
•    اصلاح ودیعه انشعابات
به عنوان راهکار اصلی مد نظر می باشد.
3)    عدم برگشت منابع حاصل از واگذاری نیروگاه ها به صنعت برق باعث شده است که در عمل تنها تعهدات احداث نیروگاه ها برای صنعت برق باقی مانده و از این طریق نتواند بدهی های خودرا پرداخت کند. برآورد میشود ارزش ۲۵ نیروگاه واگذار شده به بخش خصوصی بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار بوده که فقط ۴% از آن به توانیر برگشته است. مؤثرترین راهکارهای ممکن پرداخت بدهی‌های انباشته صنعت به نیروگاه‌های خصوصی، پیمانکاران، سازندگان تجهیزات وبانک ها
•    بازگرداندن منابع حاصل از واگذاری نیروگاه ها به صنعت برق
می‌باشد.
4)    علاوه بر این که ارزش نیروگاه های واگذار شده به صنعت برق به صنعت برنگشته و نیز علاوه بر این که تعهدات مالی ناشی از احداث همین نیروگاه ها علی رغم واگذاری، همچنان بر عهده ی صنعت برق باقی مانده است، متوسط قیمت خرید برق از این نیروگاه ها در مقایسه با نیروگاه های دولتی ۳ برابر می¬باشد. این وضعیت فشار مالی مضاعفی بر صنعت برق وارد می کند. راه حل قانونی این مشکل
•    بازگرداندن نیروگاه هائی که در ازاء رد دیون دولت به مؤسسات دولتی واگذار شده به شرکت توانیر و یا
•    اختصاص منابع حاصل از واگذاری نیروگاه ها برای پرداخت دیون و تعهدات صنعت برق
می‌باشد.
5)    مطابق مصوبات موجود، متوسط قیمت فروش برق۴۳۰ ریال پیش بینی شده است. از این مبلغ ۲۶۴ ریال برای هزینه‌های صنعت برق (شامل تولید، انتقال و توزیع) اختصاص یافته و مابقی یعنی ۱۶۶ ریال برای سوخت مصرفی نیروگاه¬ها در نظر گرفته شده که فعلا در اختیار سازمان هدفمندی قرار می‌گیرد. این رویه موجب گردیده است هزینه سوخت در مبادلات برق بین تولیدکنندگان، منتقل کنندگان و توزیع کنندگان حذف شود. این روش به ظاهر سهولتی در کار تولید برق به نظر می‌رسد. لکن در واقع باعث شده انگیزه صرفه جوئی و ارتقاء کارآئی انرژی از کلیه شرکت‌های تولید، انتقال و توزیع برق سلب شود. زیان اصلی این شیوه در درجه اول متوجه مصرف کنندگان برق می شود که مجبور خواهند بود هزینه‌های ناشی از عدم کارآئی برق را به دوش بکشند و زیان بالاتر متوجه صنعت نفت و اقتصاد ملی است که به دلیل عدم کارآئی عرضه برق، ناچار شده صادرات نفت یا گاز طبیعی را کاهش داده و این سوخت را به مصرف مسرفانه در داخل کشور  اختصاص دهد و  علاوه بر آن، کشور و همه جامعه متحمل زیان‌های ناشی از آلودگی‌های زیست محیطی شده است.
تنها چاره کار اینست که هزینه سوخت توسط نیروگاه ها پرداخت شود و خریداران برق از نیروگاه ها نیز هزینه تولید برق را به همراه هزینه سوخت پرداخت کنند. در این صورت اجرای کلیه طرح های کارآئی انرژی و صرفه جوئی چه در مرحله تولید و چه در مراحل انتقال و توزیع متضمن سود قابل توجهی برای شرکت‌های متصدی خواهد شد و سرمایه گذاری آن‌ها در این گونه طرح‌ها علاوه بر توجیه اقتصادی دارای توجیه مالی خواهد بود و بدون نیاز به الزام‌های مقرراتی، خود اقدام به مدیریت انرژی خواهند کرد. لازمه این امر
•    ملحوظ نمودن هزینه سوخت (دقیقامتناسب باپرداختی تولیدکنندگان برق) درقیمت برق مصرف کننده نهائی
•    واریز تمامی وجوه حاصل از فروش برق به حساب شرکت‌های فروشنده برق
•    وارد کردن هزینه سوخت در مبادلات بین بنگاه های زنجیره تأمین برق
می‌باشد. بدیهی است اولا عدم رعایت هر یک از الزامات سه گانه فوق، این روش را غیر قابل اجرا خواهد نمود و ثانیا مفروض اینست که سوخت تحویلی به نیروگاه‌ها می‌بایست گاز طبیعی باشد و اگر وزارت نفت به هر دلیلی امکان تحویل گاز نداشت و به جای آن سوخت مایع به نیروگاه‌ها عرضه کرد، قیمت آن می‌بایست برابر گاز طبیعی محاسبه شود ویا قیمت برق برای مصرف کنندگان نهائی متناسبا افزایش یابد.
6)    با توجه به توانمندی صنعت برق کشور، اتصال شبکه انتقال برق به کشورهای همسایه و نیاز شدید آنان به انرژی الکتریکی، خوشبختانه در سال های اخیر امکان صادرات برق فراهم شده است. تداوم وگسترش صادرات برق و
•    اختصاص کامل درآمد حاصل از صادرات برق به این صنعت
اندکی از مشکلات ناشی از کمبود نقدینگی را جبران خواهد کرد.
ج) چالش‌های صنعت برق کشور
با وجود همه موفقیتهای یادشده، این صنعت از مشکلات ریشه ای متعددی رنج می برد که نتیجه آن تحمیل هزینه های سنگین بر اقتصاد ملی است. از جمله مهمترین این اشکالات می توان به موارد زیر اشاره نمود:
–    عدم توازن درآمدها با هزینه های بهره¬برداری و سرمایه¬گذاری
–    مکانیزم نامناسب قیمت گذاری برق و محدودیت شدید منابع مالی
–    یارانه ای بودن قیمت برق و غیر شفاف بودن مناسبات اقتصادی بین بنگاه های تأمین سوخت، تولید، انتقال و توزیع برق
–    بدهی های انباشته به نیروگاه های خصوصی، پیمانکاران، سازندگان و بانک‌ها
–    کاهش شدید میزان سرمایه¬گذاری های جدید در تولید، انتقال و توزیع (خصوصی و دولتی)
–    رشد سریع مصرف برق
–    بازده پائین نیروگاه ها و اتلاف انرژی بسیار در شبکه های انتقال و به ویژه توزیع
–    عدم بهره گیری از منابع عظیم انرژی های تجدیدپذیر (فن آوری های نو)
–    سهم بسیار بالای سوخت های مایع به ویژه گازوئیل در انرژی مصرفی نیروگاه ها
–    وجود فاصله قابل توجه در سطح فن آوری های رایج در صنعت برق کشور و فن آوری های روز جهان
–    عدم اجرای صحیح سیاست‌های اصل ۴۴ و اتخاذ روشهای غیر منطقی و غیر موجه در واگذاری ها
–    تعطیلی و یا رکود شدید فعالیت ها در بسیاری از شرکت های خصوصی بخش برق
بزرگ ترین رسالت مدیریت اجرائی بخش برق در دوره جدید،تحول رویکرد صنعت برق کشور از ” تمرکز بر توسعه فیزیکی ظرفیت‌های تأمین برق” به ” تأمین کارآ، اقتصادی و با کیفیت برق،  با مشارکت مردم و به صورت سازگار با محیط زیست ” خواهد بود.

د) مهم‌ترین راهبردها و رویکردهای بخش برق
1)    اصلاح نظام اقتصادی صنعت برق و منطقی کردن نظام تعرفه
2)    توسعه و بهسازی ظرفیت های تأمین برق با اولویت:
•    تولید برق با استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی (آبی کوچک، بادی، خورشیدی، زیست توده و زمین گرمائی)
•    تولید برق پراکنده در کانون های مصرف
•    تولید همزمان برق و حرارت
•    سیکل ترکیبی
3)    ارتقاء فنی شبکه های توزیع (با تأکید بر اجرای زیرساخت های شبکه های هوشمند  AMIوانتخاب مناسب سطوح ولتاژ ) و کاهش تلفات
4)    ارتقاء سطح پایداری شبکه قدرت
5)    ارتقاءوتوسعه نظام ارتباط وپاسخ‌گویی مناسب به نیازها وانتظارات ذینفعان
6)    مدیریت بهره وری و کارآئی انرژی در بخش های تولید، انتقال، توزیع و مصرف برق
7)    سازگاری زیست محیطی فعالیت¬های صنعت برق
8)     ارتقاء ایمنی مشترکین و کارکنان
9)    بهبود فضای کسب و کار در صنعت برق و ایجاد و تقویت نهاد تنظیم مقررات برق
10)    ایجاد تناسب بین قیمت سوخت و قیمت نهائی فروش برق
11)    اجرای صحیح و قانونمند سیاست های اصل ۴۴ و گسترش خصوصی سازی صنعت برق
12)    احیا، تقویت و غنی سازی شرکت های تأمین کننده، مشاور، پیمانکار و سازنده تجهیزات صنعت برق
13)    جذب سرمایه گذاری خارجی و فاینانس از منابع خارج کشور
14)    کوچک سازی و افزایش تعداد طرح¬های توسعه صنعت برق (از قبیل نیروگاه¬های تجدیدپذیر وDG) به منظور تسهیل تأمین مالی و سرمایه گذاری توسط بخش خصوصی
ه) مهم‌ترین برنامه‌ها و اقدامات بخش برق
1)    توسعه ظرفیت های تولید، انتقال و توزیع برق متناسب با تقاضای مدیریت شده
2)    حمایت جهت ایجاد ظرفیت ساخت سالانه حداقل ۵۰۰ مگاوات توربین بادی و ۵ مگاوات نیروگاه های خورشیدی (فتوولتائیک و حرارتی) توسط شرکت های خصوصی
3)    حمایت جهت توسعه ظرفیت های ساخت توربین های آبی کوچک، میکرو توربین ها، موتورهای گازسوز (CHP GAS ENGIN) و دوگانه سوز و توربین های گازی پیشرفته توسط بخش خصوصی
4)    خرید تضمینی برق تولیدی از منابع تجدید پذیر بر اساس قیمت واقعی سوخت صرفه جوئی شده
5)    تخصیص بخشی از منابع صندوق توسعه ملی برای احداث نیروگاه های جدید توسط بخش خصوصی
6)    پرداخت قیمت برق خریداری شده از بخش خصوصی با استفاده از روش گشایش اعتبار اسنادی ریالی
7)    اعمال هزینه‌ی سوخت در مناسبات مالی و خرید و فروش برق در سراسر زنجیره تأمین برق
8)    واریز درآمدهای حاصل از عملیات شرکت های برق به حساب های خود و جلوگیری از اعمال نظام های بودجه های دولتی در این موارد
9)    سامان دهی و حمایت از ایجاد شرکت های خصوصی توزیع انرژی حرارتی به منظور ارتقاء نیروگاه های متداول به تولید همزمان برق و حرارت
10)    اجرای خط سراسری شمال – جنوب HVDC
11)    تأسیس مراکز تحقیقات کاربردی پیل سوختی، میکروتوربین، توربین های گازی، فتوولتائیک، توربین های بادی، شبکه های هوشمند،HVDC & HVAC، خودروهای برقی، نیروگاه های حرارتی خورشیدی، ذخیره سازی برق، خدمات مشترکین، برنامه ریزی و مدل سازی برق و انرژی، ابزار دقیق، موتورهای الکتریکی پیشرفته، سیستم های سرمایشی پیشرفته و کارآ و توسعه آزمایشگاه ملی صرفه جوئی
12)    حمایت از تأسیس و فعالیت شرکت های دانش بنیان به منظور تجاری سازی نتایج تحقیقات
13)    افزایش سطح تعامل بخش برق و انرژی با مراکز علمی و تحقیقاتی داخلی و خارجی توانمند و نهادینه‌سازی آن
14)    شفاف نمودن و اصلاح میزان ودیعه انشعابات
15)    توسعه برچسب‌گذاری انرژی برای  محصولات و تجهیزات انرژی‌بر (استانداردسازی اجباری)
16)    حمایت فنی و تسهیلاتی از تولید و توسعه کاربرد تجهیزات پربازده انرژی در بخش روشنائی، گرمایشی، سرمایشی و موتورهای الکتریکی  و کمک به ایجاد بازار
17)    حمایت از شرکت‌های خدمات انرژی  ESCO
18)    توسعه صنایع و ساخت داخل توسط بخش خصوصی به منظور ایجاد زنجیره مطمئن تامین تجهیزات و قطعات یدکی مورد نیاز صنعت
19)    اجرای طرح سیستم زمین (سیم سوم) برای مشترکین
20)    ایجاد و استقرار طرح جامع مدیریت بحران و پدافند غیر عامل صنعت برق در کلیه شرکتهای زنجیره تامین برق