در بازار دیروز در تحولات مهم اقتصادی وزیر امور اقتصادی و دارایی، سال ۹۵ را سالی تعیین‌کننده برای آینده اقتصاد کشور ارزیابی کرد و گفت: دولت حداقل پنج درصد رشد اقتصادی را برای امسال هدف قرار داده است. علی طیب‌نیا که برای ارائه گزارشی از وضعیت اقتصادی کشور و اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی حضور یافته بود، افزود: امسال می‌تواند نقطه عطفی برای پایان دوره کندی رشد اقتصادی کشور و آغاز شتاب بخشی به رشد اقتصادی در کشور باشد.

در بازار دیروز در گروه خودرویی در سایه عدم اظهار‌نظر رسمی در مورد موضوع افزایش سرمایه ایران خودرو از محل تجدید ارزیابی، رئیس سازمان بازرسی کل کشور اظهار کرد که بازرسان این سازمان علاوه بر سایپا، بازرسی از ایران خودرو را نیز در دست دارند و هنوز تحقیقات و بازرسی‌ها درخصوص این دو شرکت پایان نیافته است.

در گروه شرکت‌های نیروگاهی، روز یکشنبه مراسم معارفه هلدینگ تابان هور برگزار شد تا این شرکت در آستانه عرضه در فرابورس باشد.در این جلسه حسنعلی تقی زاده مدیرعامل تابان‌هور با بیان اینکه این هلدینگ نیروگاهی به‌طور ویژه در ساخت نیروگاه فعال بوده و در چند نیروگاه و پروژه حضور دارد، ادامه داد: درحالی سهم این شرکت از ظرفیت نصب شده ۷۵ هزار مگاواتی کشور یک درصد است که با اجرای دو پروژه نیروگاهی کاسپین و هریس، به سهم ۵/ ۱ درصدی خواهیم رسید.

وی ادامه داد: با اجرای طرح توسعه بخار نیروگاه سمنان و ارومیه و خرید ۵۱ و ۲۶ درصد سهام نیروگاه چادرملو و سمنان طی سه سال آینده، سهم بازار شرکت به ۵/ ۳ درصد می‌رسد. برای ۵ سال آینده هم از طریق خرید نیروگاه جهرم که متعلق به بانک سپه است، سهام تابان هور به ۵ درصد خواهد رسید.

تقی زاده درباره چالش‌های شرکت گفت: مهم‌ترین چالش صنعت نیروگاه وصول مطالبات از وزارت نیرو است که انتظار می‌رود در آینده کاهش یابد. همچنین وزارت نیرو طی دو سال گذشته هیچ افزایش قیمتی را لحاظ نکرده است. اما از طریق سندیکا و نیروگاه پیگیر این موضوع هستیم. در تحولات شرکت‌های نیروگاهی دیروز همچنین معاون وزیر نیرو در امور برق و انرژی با بیان اینکه قیمت‌های تکلیفی برق، چالش‌های جدی را برای صنعت برق و توسعه ظرفیت‌های آینده ایجاد کرده است، گفت: اصلاح قیمت‌های برق برای ایجاد انگیزه در بخش خصوصی یک ضرورت است.

هوشنگ فلاحتیان در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس با تاکید بر اینکه قیمت‌های تکلیفی برق، چالش‌های جدی را برای صنعت برق و توسعه ظرفیت‌های آینده ایجاد کرده است گفت: تعرفه‌های برق مصرفی در تمام کشور حدود ۵۰ درصد از قیمت تمام شده برق را بدون احتساب سوخت مصرفی در نیروگاه‌ها حاصل می‌کند یعنی به ازای هر کیلووات ساعت برقی که در اختیار مشترکان قرار می‌گیرد با لحاظ سوخت مجانی نیروگاه‌ها در زمان حاضر، صنعت برق کشور مبلغ ۵۰۰ ریال متضرر می‌شود و هر روزه به بدهی‌های صنعت برق کشور به تولید‌کنندگان و عوامل توزیع و انتقال و پیمانکاران و تولید‌کنندگان تجهیزات صنعت برق افزوده می‌شود.

در تحولات دیگر بازار موضوع انتشار اوراق اجاره شرکت ماهان وجود داشت. شرکت ماهان قصد دارد در راستای توسعه فعالیت‌های خود و با توجه به استقبال فراوان سرمایه‌گذاران در آینده‌ای نزدیک ۵ هزار میلیارد ریال اوراق اجاره برای پروژه‌های جدیدش در بازار سهام منتشر کند.به این منظور نشست مشترکی میان مدیرعامل شرکت سپرده‌گذاری و مدیرعامل هواپیمایی ماهان برگزار شد و راهکارهای تامین مالی پروژه‌های جدید این شرکت هواپیمایی مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

در این نشست محمد رضا محسنی اظهار کرد: وزیر امور اقتصادی و دارایی ماه گذشته با صدور حکمی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار را «مجری پروژه تقویت نقش بازار سرمایه در تامین سرمایه بنگاه‌ها» انتخاب کرد که بر اساس دستور دکتر فطانت، کارگروه ویژه‌ای برای رفع موانع انتشار صکوک در بازار سرمایه تشکیل شده است تا بررسی‌ها و راهکارهای عملیاتی لازم در این زمینه اتخاذ شود.

وی با بیان اینکه شرکت هواپیمایی ماهان پیشگام در انتشار اوراق اجاره بوده است، افزود: این شرکت می‌تواند بخشی از منابع مالی مورد نیاز خود را از طریق ابزارهای نوین بازار سهام تامین کند.حمید عرب‌نژاد، مدیرعامل ماهان نیز خاطرنشان کرد: شرکت ماهان هفته گذشته برای خرید دو فروند هواپیمای ایرباس، مبلغ ۲۱۰۰ میلیارد ریال اوراق اجاره در بازار سرمایه منتشر کرد که با استقبال کم‌نظیر سرمایه‌گذاران در نخستین روز پذیره‌نویسی تمام اوراق به فروش رفت. در مجموع بازار دیروز بازاری منفی بود که در آن ارزش معاملات در بورس با توجه به جابه‌جایی‌ اوراق به ۶۳۰میلیارد تومان و در فرابورس به ۱۱۰میلیارد تومان بالغ شد.

بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از جزئیات روند قیمتی فلز سرخ و مقایسه مقادیر قیمتی در هفته گذشته نشان‌دهنده این است که قیمت مس مفتول در هفته گذشته ۱۶۴۰۵ تومان در هر کیلو بوده که این میزان طی هفته جاری به ۱۶۴۸۷ تومان رسیده که نشان‌دهنده افزایش قیمت ۸۲ تومانی است، البته این افزایش قیمت جزیی هفتگی در شرایطی رخ داده است که بهای مس در بازار لندن در هفته گذشته کاهشی بوده و در بازار داخلی نیز شاهد افت محدود بهای دلار بودیم. با توجه به این دو عامل به دلیل آنکه محاسبات قیمتی بهای داخلی مس با توجه به قیمت جهانی آن و تغییرات میانگین بهای دلار در بازار داخلی است باید گفت روند تغییرات اندک مس در بازار داخل روندی منطقی محسوب می‌شود. در این بین روز گذشته ۲۵۰۰ تن کاتد مس شرکت ملی مس نیز در بازار عرضه شد که با تقاضای ۲۶۰۰ تنی روبه‌رو‌ بوده، اما به ۱۶۰۰ تن معامله منجر شد، کاتد مس با قیمت ۱۵۶۸۹ تومان عرضه شد که نسبت به قیمت هفته گذشته که ۱۵۶۲۵ تومان بود ۶۴ تومان افزایش داشته است.

دلار و قیمت جهانی مس روی محور کاهش ملایم

بر اساس گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با فعالان بازار فلزات پایه، حجم معاملات صورت گرفته در بازار کاتد مس بر اساس تقاضا و نیاز اصلی متقاضیان صورت گرفته که روندی منطقی است؛ بررسی‌های آماری ما از روند جهانی قیمت مس در یک ماه گذشته نشان‌دهنده این است که به رغم اینکه قیمت‌ها به‌طور کلی طی یک ماه گذشته روندی کاهشی داشته‌اند اما قیمت مس در بازار جهانی به میزان بسیار اندکی رشد داشته و پس از آن باز روی محور کاهش قرار گرفته است. بنابراین می‌توان گفت در بازار جهانی برآیند قابل ملاحظه‌ای که مبین کاهش یا افزایش قابل توجه باشد نشان داده نمی‌شود، بلکه یک روند سینوسی ملایم که گاه با افزایش و گاه با کاهش اندک مواجه است، قابل رویت است.

در این بین در بازارهای جهانی پیش‌بینی‌ها از تغییرات قیمت دلار که با شیبی ملایم روند رو به رشدی را پشت سر می‌گذارد حائز اهمیت است. خبرهای مثبت از اقتصاد آمریکا سبب شده بانک مرکزی این کشور خود را برای بالا بردن نرخ‌های بهره آماده کند. جانت یلن، رئیس بانک مرکزی آمریکا در سخنرانی هفته پیش خود گفت افزایش نرخ‌های بهره در ماه‌های آینده اقدامی مناسب است. اعضای کمیته سیاست‌گذاری بانک مرکزی نیز معتقدند نرخ‌های بهره باید هر چه زودتر بالا رود. این اقدام به افزایش ارزش دلار و فشار بر قیمت مس و دیگر فلزات اساسی منجر می‌شود.

در این بین بانک گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده امسال و سال آینده بازار مس با مازاد عرضه مواجه است. البته در باره میزان مازاد دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد. تداوم مازاد عرضه نیز عاملی برای فشار بر قیمت‌هاست. گروه بین‌المللی مطالعات مس پیش‌بینی کرده امسال میزان تولید مس با ۵/ ۰ درصد افزایش به ۲۳ میلیون تن می‌رسد و سال آینده میزان رشد تولید ۳/ ۲ درصد خواهد بود.  در مجموع این عوامل می‌توانند تعیین‌کننده مسیر آتی بازار مس در بازارهای جهانی و بازار داخلی باشند.

انتظارات کاهشی ارزی

دلار که روز یکشنبه ۱۰ تومان کاهش قیمت را تجربه کرده بود، روز دوشنبه را نیز با افت قیمت آغاز کرد. در سومین روز هفته، دلار معاملات خود را با قیمت ۳ هزار و ۴۷۰ تومان آغاز کرد که ۲ تومان کمتر از قیمت بسته شده روز یکشنبه بود. در ادامه روند کاهشی دوشنبه، دلار به سرعت تا نقطه ۳ هزار و ۴۶۵ تومان پایین رفت. در این هنگام، برخی معامله‌گران ارزی انتظار داشتند که شاخص ارزی در نقطه ۳ هزار و ۴۶۲ تومان در برابر کاهش بیشتر قیمت مقاومت کند، ولی قبل از ساعت یک بعدازظهر نقطه یاد شده شکسته شد تا انتظارات کاهشی معامله‌گران ارزی بیش از پیش افزایش یابد. با افزایش انتظارات کاهشی، دلار افت بیشتری را تجربه کرد و به محدوده ۳هزار و ۴۵۰تومان وارد شد. قیمتی که تا ساعت ۳بعدازظهر برای دلار ثبت شد، ۳ هزار و ۴۵۷تومان بود، رقمی که ۱۵ تومان کمتر از روز پنج‌شنبه بود. پس از دو کاهش متوالی، معامله‌گران انتظارات متفاوتی در رابطه با روند قیمتی دلار در روز سه‌شنبه دارند. برخی معامله‌گران اعتقاد دارند، دلار در کف محدوده ۳ هزار و ۴۵۰ تومانی در برابر کاهش بیشتر قیمت مقاومت خواهد کرد، حال آنکه عده دیگری باور دارند این روزهاتقاضای خاصی در بازار وجود ندارد و همین عامل موجب می‌شود که قیمت در مسیر افزایشی قرار نگیرد.

فشار حواله درهم

به گفته فعالان، روز دوشنبه افت نرخ حواله درهم مهم‌ترین عاملی بود که زمینه‌ساز کاهش قیمت دلار شد. به گفته آنها، در سومین روز هفته، نرخ حواله درهم تا ۹۴۵ تومان پایین رفت تا بهای دلار در بازار داخلی را تحت‌فشار قرار دهد. به گفته یکی از بازیگران بازار، هر چقدر نرخ حواله درهم پایین‌تر می‌رفت، بهای دلار با افت بیشتری مواجه می‌شد؛ چراکه به‌طور سنتی نرخ حواله درهم با دلار رابطه مستقیم دارد و کاهش یکی به افت دیگری منجر می‌شود. با این حال، برخی معامله‌گران، کاهش قیمت دلار را ناشی از تحرکات معامله‌گران سکه در روز یکشنبه دانستند. به گفته آنها، روز یکشنبه از سوی معامله‌گران سکه، دلار زیادی به بازار ارز تزریق شد و همین عامل شاید یکی از عواملی بود که موجب شد روز دوشنبه ارز نقدی به اندازه کافی در بازار وجود داشته باشد. از سوی دیگر، برخی معامله‌گران انتظار داشتند پس از افزایش ۳۳ دلاری اونس در روز جمعه، روز دوشنبه فلز زرد از لحاظ قیمتی تعدیل شود. با این حال تا ساعت ۳ بعدازظهر این اتفاق رخ نداد. این موضوع موجب شد که معامله‌گران سکه برای خرید دلار وارد بازار ارز نشوند و قیمت دلار تحت‌تاثیر نوسانات بهای اونس قرار نگیرد.

تالار شیشه‌ای این روزها همچنان در فاز اصلاحی و استراحت قیمت‌ها قرار دارد و میزان ارزش معاملات حاکی از نوعی رخوت و رکود در بازار سهام است. در این میان به نظر می‌رسد شخصیت‌های حقوقی در این بازار به فکر حمایت از سهم‌ها و خرید در محدوده‌های منفی افتاده‌اند. بر این اساس خالص خرید حقوقی‌ها یا به عبارت بهتر میزان تغییر مالکیت از حقیقی به حقوقی همچنان مثبت است. این مساله می‌تواند نشانگر بی‌میلی پول‌های داغ (آن مقدار نقدینگی که با سرعت بالایی به بازار ورود می‌کند و به همان سرعت از بازار خارج می‌شود) برای ماندن در بازار باشد. در واقع از آنجا که رفته‌رفته روند قیمتی در بازار روز به روز فرسایشی‌تر شده و اتفاق خاصی در بازار رخ نمی‌دهد، فعالان کوتاه‌مدتی همچنان در حال خروج از بازار هستند تا در فرصتی مناسب‌تر و پرپتانسیل‌تر برای سوددهی وارد بازار شوند.

در حالی که لیدرهای بزرگ بازار در رخوت و رکود به سر می‌برند، حال نوبت به صنایع کوچک‌تر برای عرض اندام رسیده است. شاخص بورس در حالی روز گذشته را با افت ۳۲ واحدی سپری کرد که شاخص گروه قند و شکر با رشد تقریبا ۵ درصدی مواجه شد. نمونه این رخداد درست در زمانی که بورس تهران اوج رکود خود را از سر می‌گذارند، در پاییز سال گذشته نیز تجربه شده بود. در آن زمان گروه قند و شکر به دلیل تجدید ارزیابی دارایی‌ها و همچنین فروش دارایی‌های ثابت مورد توجه بازار قرار گرفت.

رفتار متعادل صنایع

روز گذشته در بورس تهران، از میان ۳۷ صنعت بورسی، ۱۵ صنعت با رشد شاخص و ۲۰ صنعت با افت شاخص مواجه شدند. طی معاملات روز گذشته بازه نوسان شاخص‌های گروه‌های مختلف نیز محدود و نسبتا اندک بود. صرف نظر از برخی گروه‌ها که به دلیل دارا بودن ارزش معاملات کم، کمتر مهم به نظر می‌رسند، قیمت‌ها و شاخص‌ها در اغلب گروه‌های بورسی در روز گذشته در سطوح قبلی باقی ماندند. از میان گروه‌های پربازده، قند و شکر، ساخت دستگاه‌های ارتباطی، استخراج زغال‌سنگ و ساخت محصولات فلزی بیشترین سود را برای سهامداران خود به ارمغان آورده و هر یک به ترتیب بازدهی ۸/ ۴، ۵/ ۴، ۴ و ۴ درصدی را ثبت کردند.در طرف دیگر گروه‌های محصولات چوبی، استخراج سایر معادن و محصولات کاغذی بیشترین زیان را برای سهامداران خود رقم زدند و هر یک به ترتیب با افت ۵، ۹/ ۳ و ۷/ ۱ درصدی شاخص مواجه شدند.

بیشترین ارزش معاملات در گروه‌های خودرو و ساخت قطعات، محصولات فلزی، فلزات اساسی و بانک‌ها و موسسات اعتباری رقم خورد و این گروه‌ها بیش از سایرین توجهات را به خود جلب کردند. نکته قابل توجه معاملات روز گذشته قرار گرفتن دوباره گروه قند و شکر در صدر فهرست بازدهی و سومین صنعت با بیشترین ارزش معاملات بود. به‌طور سنتی گروه قند و شکر به‌عنوان گروهی با ضریب بتای منفی در بازار سهام شناخته شده است. در واقع برخی فعالان بازار سهام بدون تحلیل این صنعت، هرگاه فضای بازار را برای رشد مناسب نمی‌بینند، وارد صنعت قند و شکر می‌شوند تا ازحرکت معکوس این صنعت در مقایسه با کلیت بازار استفاده کنند.

قند و شکر در کانون توجه

هرچند داده‌های تاریخی تا حدودی حرکت معکوس این صنعت را در مقایسه با کلیت بازار تایید می‌کند، اما افزایش ارزش معاملات در این گروه و سبزپوشی اغلب نمادهای قندی نمی‌تواند تنها به دلیل ضریب بتای منفی این گروه باشد. ارزش معاملات این گروه دیروز بیش از ۱۱ میلیارد تومان ثبت شد و این گروه از نظر ارزش معاملات روزانه از میان ۳۷ صنعت در رتبه پنجم قرار گرفت. این در حالی است که ارزش این صنعت تنها هزار میلیارد تومان است و رتبه ۲۸ را به خود اختصاص می‌دهد. علاوه بر افزایش ارزش معاملات قندی‌ها در روز گذشته، این گروه بیشترین رشد سطح شاخص صنعت را به خود اختصاص داد. تمام نمادهای این گروه، بدون استثنا، روز گذشته را با صف خرید به پایان بردند.

در همین زمینه امیرعلی قنبری، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد»، چشم انداز مثبت قیمت شکر را دلیل اقبال بازار به این گروه عنوان کرد. وی افزود: «دو نکته اساسی باعث می‌شود گروه قند و شکر در برهه فعلی مورد توجه سرمایه‌گذاران بورسی قرار گیرد؛ اول آنکه به دلیل حلول ماه مبارک رمضان و افزایش تقاضای قند و شکر و همچنین رسیدن قیمت جهانی شکر به بالاترین سطح از دو سال گذشته، انتظار می‌رود قیمت این محصولات در بازار داخلی با افزایش مواجه شود. نکته دوم آنکه معاملات قند و شکر در بورس کالا به سلف کشیده شده و تاریخ تحویل محموله‌های شکر برای معاملات فعلی به انتهای خرداد ماه رسیده است. از طرف دیگر عرضه‌کنندگان سنتی شکر در بازار دچار کاهش موجودی شده‌اند. این مسائل باعث شده است که مصرف‌کنندگان عمده قند و شکر، مانند تولیدکنندگان محصولات غذایی، به بازار هجوم آورده و بازار را به تلاطم بکشند، بنابراین احتمالا جمع‌بندی خریداران سهام قندی از قیمت قند و شکر در آینده مثبت است.» اما در این میان نکته قابل توجهی وجود دارد و آن عدم آزادی قیمت قند و شکر برای رشد و یا افت قابل توجه است. از آنجا که دولت تعیین‌کننده این کالای نسبتا استراتژیک است، کنترل قیمت می‌تواند تهدید مهمی برای سهامداران این صنعت به حساب آید. از طرف دیگر وضعیت شرکت‌های قندی از لحاظ سودآوری چندان جالب نیست و تعداد قابل توجهی از این شرکت‌ها زیان‌ده هستند. بنابراین با فرض رشد قیمت شکر، احتمالا در بهترین شرایط این شرکت‌ها از زیان‌دهی خارج می‌شوند و بعید است که بتوانند سود عملیاتی قابل توجهی را در صورت‌های مالی خود در پایان سال شناسایی کنند.

سودده‌ترین‌های پرمعامله

اگرچه ۱۵ گروه طی معاملات روز گذشته با رشد شاخص مواجه شدند، اما از این میان تنها به سه گروه قابل توجه می‌توان اشاره کرد. این گروه‌ها نه تنها با رشد قیمت مواجه شدند، بلکه در نیمه بالای فهرست پرمعامله‌ترین‌ها قرار گرفتند. بر این اساس گروه‌های محصولات فلزی، قند و شکر و سایر واسطه‌گری‌های مالی هم سود قابل توجهی برای سهامداران خود به ارمغان آوردند و هم توانستند ارزش معاملات قابل توجهی را ثبت کنند.

در گروه ساخت محصولات فلزی، نمادهای «فاذر» و «فاراک» بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص دادند. ضمنا این دو نماد بیشترین رشد قیمت را نیز در این گروه به خود اختصاص دادند. برای نماد «فاراک» صف خرید سنگین تشکیل شد. این در حالی است که حجم معاملات در این نماد درست به اندازه حجم مبنا بود. در نماد «فاذر» اما ارزش معاملات بیش از ۱۹ میلیارد تومان بود. در گروه سایر واسطه‌گری‌های مالی (لیزینگ‌ها) نیز ارزش معاملات نسبتا بالا بود. در این گروه بیشترین ارزش معاملات به نماد «ولساپا» و «ولغدر» اختصاص یافت. همچنین نماد «ولساپا» در این گروه بیشترین رشد قیمت را تجربه کرد. نکته دیگری که در این گروه قابل توجه به نظر می‌رسید این است که حقوقی‌های فعال در این صنعت در روز گذشته بیش از آنکه خریدار باشند، فروشنده بودند.

روند قیمتی کوچک‌ترها از ابتدای سال

بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد با وجود افت قابل توجه شرکت‌های اثرگذار بر شاخص کل (شرکت‌هایی که سهم قابل توجهی از ارزش کل بورس تهران را در اختیار دارند) از ابتدای سال تا پایان معاملات روز گذشته، نمادهای کوچک زیادی در سال جاری با رشد قیمتی همراه بودند. نمادهایی که در مجموع موجب رشد شاخص کل هم‌وزن در این بازه زمانی شده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از بین ۳۰ شرکت بزرگ فعال در بورس تهران که بیش از ۶۰ درصد از ارزش بازار سهام کشور را در اختیار دارند، حدود ۲۳ شرکت با افت قیمت همراه بوده‌اند. در همین راستا بررسی عملکرد شاخص ۳۰شرکت بزرگ افت ۲/ ۸ درصدی را نشان می‌دهد. این در حالی است که کوچک‌ترین نماد بازار سهام بر اساس محاسبات «دنیای اقتصاد» در این بازه زمانی رشد ۶۲ درصدی را تجربه کرده است. بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد از بین ۷۳ شرکتی که در مجموع حدود یک درصد از ارزش بازار را در اختیار دارند، حدود ۴۳ نماد با رشد متوسط حدود ۱۷ درصدی مواجه بوده‌اند.

دو عامل استقبال فعالان از نمادهای کوچک

همان طور که در گزارش‌های پیشین «دنیای اقتصاد» گفته شد، در فضای اصلاحی و رکودی بازار سهام، نمادهای کوچک‌تر معمولا توجه بیشتری به خود جلب می‌کنند. به عبارتی دیگر در شرایطی که عمده صنایع بزرگ (همچون گروه‌های پتروشیمی، فلزات اساسی، پالایشگاه‌ها و…) با رکود معاملاتی چشمگیری مواجهند، سفته‌بازان به نوسان‌گیری در نمادها و صنایع کوچک تر روی آورده‌اند. دلایل این امر را باید در دو موضوع جست‌وجو کرد: موضوع اول ضعف قوانین مربوط به ورود شرکت‌ها به بورس تهران است. در شرایطی که حداقل میزان سهام شناور شرکت‌ها برای ورود به بورس اوراق بهادار تهران (حداقل ۱۰ درصد)، منتقدان زیادی به همراه دارد، در عمل می‌بینیم بسیاری از شرکت‌ها به ویژه شرکت‌های بزرگ‌تر همین حداقل را نیز رعایت نکرده‌اند. به عبارتی بیشتر سهام شرکت‌های بزرگ بورس تهران در اختیار سهامداران عمده یا فعالان حقوقی قرار دارد و از این رو مدیریت قیمتی این سهم‌ها توسط این گروه از سهامداران صورت می‌گیرد.موضوع دوم نیز به محدودیت‌های معاملاتی مربوط است. شرکت‌های کوچک سرمایه‌‌های ثبت شده اندکی دارند که این کوچک بودن سهام نیز با درصد پایینی از شناوری تشدید می‌شود. بر این اساس، در این نمادها با سرمایه نه چندان زیادی می‌توان به راحتی نوسانات قیمتی سهم را تشدید کرد. چند سهامدار حقوقی نیز معمولا سهام مدیریتی شرکت را در اختیار دارند و از دخالت در روند قیمتی سهام خودداری می‌کنند. برخی از آنها نیز در موارد نیاز به نقدینگی سهام خود را در قیمت‌های بالاتر عرضه می‌کنند. به عبارتی این موارد باعث شده شرکت‌های کوچک محل مناسبی برای انجام عملیات سفته‌بازی سهامداران در یک بازار کم‌رمق باشند.

موانع تحلیل در بورس تهران

در بررسی عوامل توجه به شرکت‌های کوچک‌تر که تا اندازه‌ای ضعف ساختاری بورس تهران را نمایش می‌دهد، موضوع مهمی خودنمایی می‌کند. تمام عوامل ذکر‌شده ایجاد استقبال از نمادهای کوچک بورس به همراه تبعات خود همچون سدی در مقابل تحلیل محوری در بورس تهران ایستاده و موجب شده‌اند، شمار بسیار زیادی از سهامداران بدون هیچ تحلیلی از شرایط و وضعیت سهام به سودای کسب سود یک شبه وارد معاملات شوند. به اعتقاد کارشناسان، وجود محدودیت نوسان روزانه و حجم مبنا، علاوه‌ بر کاهش کارآیی معاملات بورس، باعث ایجاد صف‌های خرید و فروش و سوق دادن سهامداران به سمت رفتارهای هیجانی به جای تحلیل محوری می‌شود. به‌طوری که بسیاری از سهامداران خرد که آگاهی کمتری نسبت به فرآیند ارزش‌گذاری و تحلیل سهام دارند، صرفا با نگاه به تابلوی عرضه و تقاضا تصمیمات خود را با روند این صف‌ها تنظیم می‌کنند. با این اوصاف به نظر می‌رسد وقت آن رسیده که سازمان بورس و اوراق بهادار بازبینی جدی در قوانین معاملاتی خود داشته باشد. در شرایطی که زمزمه‌های بین‌المللی شدن بازار از ماه‌ها قبل به وجود آمده است، انتظار می‌رود با حذف برخی قوانین دست و پا گیر، یک بازار با معیار‌های بین‌المللی فراهم شود. اقدامی که در ماه ‌های نخست شروع کار مدیریت جدید بورس تهران در سال‌های اخیر مشاهده شد. در آن موقع نیز کارشناسان از این اقدامات (افزایش دامنه نوسان و کاهش حجم مبنا) به شدت استقبال کردند. با این حال، این اتفاقات مثبت در همان مراحل اولیه باقی ماند و ادامه نیافت.

سفته‌بازی در بورس و راهکارهای بهبود

دنیای اقتصاد در ادامه به بررسی عوامل رفتارهای سفته‌بازانه در نمادهای کوچک‌تر از منظر یک کارشناس بازار سهام پرداخته است.علی اسلامی‌بیدگلی، رئیس هیات مدیره مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی گفت: وجود محدودیت‌هایی همچون حجم مبنا و دامنه نوسان در کنار سهام شناور آزاد اندک شرکت‌ها باعث شده در زمانی که بازیگران بزرگ بازار فعالیت کمتری دارند، سرمایه‌گذاران خرد انگیزه بیشتری برای سفته‌بازی پیدا کنند. این موضوع با ایجاد یکسری از الگوهای رفتاری موجب شده است تا سرمایه‌گذاران با بی‌توجهی به مسائل تحلیلی رفتاری احساسی نشان داده و با رویکردی سوداگرانه وارد بازار شوند.

وی ادامه داد: این روزها با توجه به انفعال بازیگران اصلی بازار تمایل به سفته‌بازی در نمادهای کوچک‌تر بازار به شکل قابل توجهی تشدید شده است.اسلامی‌بیدگلی افزود: راهکارهایی وجود دارد که می‌تواند به کمرنگ‌تر شدن این دست از سفته‌بازی‌ها در بازار سهام کمک کند راهکارهایی که اجرایی شدن آنها از دامنه نوسان این شرکت‌ها به شکل قابل توجهی خواهد کاست تا به دنبال آن انگیزه سفته‌بازی در بازار نیز ضعیف شود.

راهکار اول: حذف دامنه نوسان

وی اولین راهکار برای رفع این مشکلات را حذف دامنه نوسان دانست و گفت: حذف دامنه نوسان نیازمند پیش‌نیازهایی است. اولین پیش‌نیاز این است که باید حداقل یک بازارگردان برای این شرکت‌ها وجود داشته باشد تا در مواقعی که معدودی از سرمایه‌گذاران تصمیم می‌گیرند به‌صورت هیجانی و با انگیزه سفته‌بازی دست به کاهش یا افزایش قیمت‌ها بزنند، از طریق این مکانیزم کنترل شوند. دومین پیش‌نیاز این است که سازمان بورس محدودیت‌های بالاتری را برای ایجاد سهام شناور آزاد مطلوب برای این دسته شرکت‌ها تعیین کند و در مقابل اجرای آن جدیت بیشتری به خرج دهد. در صورت ایجاد این دو پیش‌فرض که سال‌ها در دست اجرایی شدن است، به میزان قابل توجهی از حجم انگیزه‌های سفته‌بازی در بازار سهام به ویژه در شرکت‌های کوچک کاسته می‌شود.

راهکار دوم: شفافیت اطلاعات

رئیس هیات مدیره مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی در توضیح دومین راهکار برای اصلاح وضعیت فعلی عنوان کرد: راهکار دیگری که سریع‌تر به جواب مطلوب می‌رسد، اطلاع‌رسانی از طریق شفاف‌سازی فعالیت‌ها و اطلاعات شرکت‌های کوچک موجود در بازار سهام است. در سال‌های گذشته یکی از اقدامات شایسته سازمان بورس که در راستای سهولت دسترسی اطلاعات برای عموم افراد جامعه انجام شد، انتشار مستقیم صورت‌های مالی شرکت‌ها روی سامانه کدال بود.این اقدام سازمان بورس هرچند کمک زیادی کرد اما در مقابل سطح اطلاعات در دسترس تا حدودی خدشه‌دار شد. به عبارت دیگر می‌توان گفت اگر اطلاعات شرکت‌های کوچک پس از انتشار توسط سازمان بورس بررسی شود،می‌تواند تا حدود زیادی اثر شایعات را کاهش دهد.

راهکار سوم: اطلاع‌رسانی درخصوص عواقب رفتارهای هیجانی در بازار

وی استفاده از ظرفیت رسانه‌ای سازمان بورس را سومین راهکار کمرنگ کردن سفته‌بازی در بورس عنوان کرد و توضیح داد: مسوولان سازمان بورس دسترسی ویژه‌ای به رسانه و مطبوعات دارند که ظرفیت قابل توجهی برای اطلاع رسانی صحیح و سریع ایجاد کرده است. این ابزارها می‌تواند بدون اشاره به نام شرکت و همچنین نام سرمایه‌گذاران احتمالی نسبت به عواقب سرمایه‌گذاری از نوع توده‌وار اطلاع رسانی کند.

راهکار چهارم: تدوین قوانینی برای کنترل فعالیت شبکه‌های اجتماعی

این کارشناس بازار سهام با تاکید بر اینکه شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی از عوامل تشدید‌کننده رفتارهای هیجانی در بازار شده است، خاطرنشان کرد: چهارمین راهکار برای کنترل رفتارهای احساسی تدوین قوانین و مقرراتی است که حاکم بر این شبکه‌ها اقدام کند تا از میزان تاثیرگذاری شبکه‌هایی همچون تلگرام بر سیاست‌های سرمایه‌گذاری مردم کاسته شود. به عبارت دیگر تدوین چنین دستورالعمل‌هایی و البته اجرای صحیح این قوانین در کنار اطلاع‌رسانی درست در استفاده از این ابزارهای اجتماعی می‌تواند تا مقدار قابل توجهی از بروز چنین پدیده‌هایی جلوگیری کند.

راهکار پنجم: تعریف شاخص شرکت‌های کوچک

اسلامی‌بیدگلی در ادامه اضافه کرد: تعریف شاخص و تابلویی مجزا برای شرکت‌های کوچک در بازار سهام یکی از راهکارهای میانبر برای کاهش سفته‌بازی در این دست شرکت‌ها است. به بیانی دیگر در صورتی که مسوولان سازمان بورس تمایلی برای حذف محدودیت‌های موجود نداشته باشند می‌توانند با تعریف تابلویی مستقل برخی از محدودیت‌های لازم را در شاخص جدید ایجاد کرده و شرکت‌های با ارزش کمتر را به این تابلو منتقل کنند. باید توجه داشت که در سال‌های اخیر حجم بازار سهام و به دنبال آن ثروت بسیاری از سهامداران به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرده است. بنابر‌این مسوولان سازمان بورس نیز باید خود را با تغییر وضعیت دارایی بازیگران بازار سهام مطابقت دهند. بنابراین ایجاد تابلو و شاخص مستقل یکی دیگر از راهکارهایی است که می‌تواند از بروز پدیده سفته‌بازی در بازار سهام جلوگیری کند.

کارشناسان چپ و راست می‌گویند این فاجعه زمانی تکمیل می‌شود که دونالد ترامپ در انتخابات ماه نوامبر هیلاری کلینتون، نامزد دموکرات ایالات‌متحده را شکست دهد. از چندی پیش دیپلمات‌های خارجی از مکزیک تا کره‌جنوبی، با روی کار آمدن دونالد ترامپ مکررا «هشدار خطر» می‌دهند. در حالی که بسیاری از رهبران جهان خطر جنگ جهانی ترامپ را محتمل می‌دانند و عمیقا به وی بدبین هستند اما در این میان رهبرانی هستند که با حضور ترامپ در کاخ سفید منتفع می‌شوند و حتی ممکن است از حضور او به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده استقبال کنند. بر این اساس ۵ رهبر جهان هستند که روی کار آمدن ترامپ را به فال نیک می‌گیرند، زیرا می‌توانند از حضور او در کاخ سفید منتفع شوند.

نارندرا مودی، نخست‌وزیر هندوستان

در سال ۲۰۱۴ و زمانی که هنوز مودی چند روزی از نخست‌وزیری‌اش نگذشته بود، ترامپ به بمبئی سفر کرد و اعلام کرد که مودی کار خارق‌العاده‌ای انجام داده که توانسته ملت هند را یکپارچه کند و سپس پیش‌بینی کرد که پول و ثروت به هندوستان سرازیر شود. ترامپ خود در هندوستان تجارت می‌کند. او می‌گوید هندوستان کار بزرگی می‌کند. اگر چاپلوسی‌های رایج را کنار بگذاریم، هندوستان مدرن عملگرا، روابط تجاری خوبی با دونالد ترامپ معامله‌گر خواهد داشت. نفرت‌پراکنی‌های ترامپ درخصوص مسلمانان می‌تواند هند را به ایالات‌متحده و شرکت‌های تسلیحاتی آمریکا نزدیک کند، زیرا هند یک بازار بزرگ برای ایالات‌متحده به حساب می‌آید. افزون بر این مودی خود به نفرت‌پراکنی درخصوص مسلمانان شهره است. همچنین اعلان جنگ صلیبی ترامپ علیه چین که رقیب منطقه‌ای هند است، خوشایند دهلی‌نو خواهد بود. به پاکستان هم که برسیم، اسلام‌آباد به‌رغم اینکه متحد ایالات‌متحده است اما برای هندوستان یک دردسر بزرگ است. کلینتون در دوره‌ای که وزیر امور خارجه ایالات‌متحده بود دوبار به پاکستان سفر کرد و به نظر می‌رسد وی ارتباط خوبی با مقامات اسلام‌آباد دارد و باید گفت که واشنگتن اساسا در دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما روابط حسنه‌ای با پاکستان داشته است. این در حالی است که ترامپ در سخنان خود گفته پاکستان خطرناک‌ترین کشور موجود در دنیا است.

عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر

اکثر رهبران مسلمان دنیا ترجیح می‌دهند که به دونالد ترامپ نزدیک نشوند. اما برای سیسی که یک حاکم مستبد سکولار است و با کودتای نظامی توانست انقلاب مصر را ناکام بگذارد، ترامپ ممکن است یک شریک دوست‌داشتنی باشد. در حالی که هیلاری کلینتون به‌طور خفیف با تصمیم باراک اوباما مبنی بر همراهی با انقلاب مردم مصر مخالفت می‌کرد، دونالد ترامپ همواره در سخنان خود گفته بود باید از موضع مرد قوی مصر یعنی حسنی مبارک دفاع کنیم. او در توییتی در سال ۲۰۱۱ پشت حسنی مبارک در آمد و نوشت: ما باید هوای مبارک را داشته‌ باشیم نه اینکه مثل یک سگ او را به بیرون پرت کنیم.

ترامپ در سال ۲۰۱۲ هم به این رویه خود ادامه داد و بهار عربی را یک پروژه شکست خورده اعلام کرد و مدعی بود اقدام علیه اقتدار نظامی ارتشی‌ها، پس از انقلاب خود یک کودتا به حساب می‌آید. سیسی پس از اینکه بیشتر اعضای اخوان‌المسلمین را به زندان افکند یا فعالیت‌های آنها را محدود کرد و مرسی را هم از کار برکنار کرد، تحت فشار قرار گرفته است. اما او مدعی است که علیه افراطیون در حال جنگ است و از این نظر شاید با ترامپ هم‌آوا باشد که می‌گوید باید با افراطی‌ها جنگید.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل

موضع ترامپ درخصوص اسرائیل بیشتر به خود این رژیم و ارتباطاتش مربوط است. ارتباط نتانیاهو با دولت فعلی ایالات‌متحده شکرآب بوده و تا حدی هم این بحران در روابط به هیلاری کلینتون، وزیر وقت امور خارجه آمریکا هم مربوط می‌شد. این درست است که موضع ترامپ درخصوص یهودی‌ها، در کمپین‌هایش با پرسش مواجه شده است، اما در ذات سیاست خارجی آمریکا، حمایت از اسرائیل یک اصل اساسی است. همچنین در سال ۲۰۱۳، ترامپ دست به تعریف و تمجید از نتانیاهود زده بود و از او به‌عنوان «یک فرد فوق‌العاده» یا «یک رهبر عالی» یاد کرده بود. البته در ظاهر نتانیاهو در سال گذشته میلادی به دلیل سخنان بی‌پروای ترامپ درخصوص مسلمانان، سفر وی را به تل‌آویو لغو کرده بود (البته گفته می‌شود به تاخیر افتاده است) اما ترامپ و نتانیاهو درخصوص ایران هسته‌ای با یکدیگر هم‌آوا هستند، جایی که نتانیاهو آن را یک «اشتباه تاریخی» خواند و ترامپ هم سخنان مشابهی درخصوص این توافق داشته است. این در حالی است که هیلاری کلینتون یکی از طرفداران این توافق صورت گرفته است. با این حال باید این پرسش را مطرح کرد: آیا نتانیاهو با پرزیدنت ترامپ می‌تواند رابطه گرمی داشته باشد؟ البته می‌توان این‌گونه پاسخ داد که این رابطه بدتر از دوران باراک اوباما نخواهد شد.

رافائل کوره‌آ، رئیس‌جمهوری اکوادور

رهبران چپ‌گرای آمریکای لاتین به نظر می‌رسد که اصلا مورد علاقه ترامپ راستگرا نیستند. اما از زمانی که هوگو چاوز از دنیا رفته، بولیوی روی طناب حرکت می‌کند و حتی کوبا ارتباط خود را با ایالات‌متحده از سرگرفته است و حضور ترامپ شاید بتواند کمک حال چپ‌های آمریکای لاتین باشد. در این راستا کوره‌آ هفته گذشته گفت که ترامپ ممکن است موجب شود در منطقه او آتش ایدئولوژیک دوباره شعله‌ور شود. او تصریح کرد: ما در اینجا شاهد پیشرفت این روند هستیم. ترامپ باید پیروز شود. او تاکید کرد: پیروزی ترامپ ممکن است که یک موج مثبت ایجاد کند. هر چند کوره‌آ اذعان می‌کند حضور هیلاری برای صلح جهانی بهتر است. البته کوره‌آ درخصوص مبارزه با مواد مخدر با برنامه‌های ترامپ هماهنگ‌تر است.

کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی

حاکم مطلق کره‌شمالی که از نسل سوم رهبران این کشور به شمار می‌آید، از نظر ترامپ یک دیوانه است اما ظاهرا شخص مورد علاقه وی است. ترامپ درخصوص «اون» گفته است: شما باید به او اعتبار بدهید. برای تحکیم رهبری وی باید تحسینش کنید. سوای برخی اهانت‌هایی که در جملات ترامپ دیده می‌شود، رهبران کره‌شمالی احتمالا او را رئیس‌جمهوری می‌بینند که سیاست‌های آمریکا را در آسیا اصلاح خواهد کرد. ترامپ بارها ژاپنی‌ها را متهم کرده که شغل آمریکایی‌ها را دزدیده و حضور نظامی آمریکا در ژاپن را برای واشنگتن هزینه‌زا و غیرمنصفانه دانسته است. او در این خصوص گفته است: اگر به آمریکا حمله شود، ژاپن به کمک آمریکا نخواهد آمد. ترامپ در مورد کره‌جنوبی هم چنین نگرش‌هایی دارد. او در یکی از کمپین‌های تبلیغاتی خود گفته است: آنها تنها به‌خاطر ما ثروتمند شده‌اند، در مقابل هیچ چیزی نصیب ما نشده است. بیراه نیست که مرد دیوانه حضور ترامپ در کاخ ریاست‌جمهوری را تبریک بگوید، در حالی که زنگ خطر برای متحدان آمریکا به صدا در بیاید. برای همین برخی می‌گویند سیاست خارجی ترامپ مایه نگرانی همگان خواهد بود.

گروه نفت و پتروشیمی: وزیر نفت می‌گوید کشورهای همسایه با ارزان فروشی تلاش می‌کنند مشتریان نفتی ایران را فراری دهند. بیژن زنگنه پیش از این نیز از تخفیف‌دهی عربستان در بازار نفت گلایه و اعلام کرده بود که جنگ نانوشته‌ای بین ایران و عربستان در بازار نفت در جریان است.

اگر این اظهارات وزیر را در کنار اخباری از تخفیف‌دهی عربستان در بازار نفت قرار دهیم به این نتیجه می‌رسیم که زنگنه با گفتن «کشورهای همسایه» آدرس عربستان سعودی را می‌دهد. در حال حاضر دو نشانه از کارشکنی عربستان علیه ایران دیده می‌شود، اول اینکه این کشور برای اینکه مانع از جذب مشتریان جدید ایران در بازار اروپا شود، بهای نفت خود را برخلاف عرف این فصل (فصلی که تقاضای نفت در اوج خود قرار دارد) کاهش داده است. دومین نشانه برنامه‌ریزی عربستان برای جذب سرمایه است. بلومبرگ بر این باور است که عربستان نگرانی جدیدی در بازار نفت دارد و آن جذب سرمایه خارجی توسط ایران است. عربستان معتقد است هر یک دلار جذب سرمایه بیشتر به معنای یک دلار کاهش سرمایه‌گذاری در کشور رقیب است، از همین رو این کشور با افزایش جذب سرمایه خارجی علاوه بر اینکه سطح بالای تولید خود را تضمین می‌کند، از ورود سرمایه به ایران نیز جلوگیری خواهد کرد. از همین رو است که عربستان با طرح فروش بخشی از سهام آرامکو (شرکت ملی نفت عربستان) نشان داده به دنبال تغییر رویه در بازار جذب سرمایه است.

مشتری‌ربایی عربستان

وزیر نفت کشورمان روز گذشته در گفت‌وگویی که با نشریه پلاتس داشت به رقابت نفتی ایران و کشورهای منطقه اشاره کرد. به گفته وی، کشورهای همسایه تلاش می‌کنند مشتریان نفتی ایران را از طریق پیشنهاد نفت ارزان‌تر فراری دهند، این در حالی است که ایران بدون اینکه تخفیف زیادی بدهد، توانسته یک میلیون بشکه سهم خود را پس بگیرد. به گزارش خبرگزاری تسنیم، بیژن زنگنه هند، چین، کره‌جنوبی، اروپا (شامل ترکیه) و آفریقای جنوبی را بازارهای اصلی نفت ایران دانست و در عین حال تاکید کرد که ایران باید به دنبال بازارهای بیشتری در اروپا و آفریقا باشد. به گفته وی، ایران برای دستیابی به این هدف برنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌های کشورهای دیگر دارد، به‌طوری‌که ۳/ ۱ تا ۴/ ۱ میلیون بشکه نفت در روز برای تامین خوراک پالایشگاه‌های خارجی صادر شود. وزیر نفت افزود: «ما این پیشنهاد را داریم، اما شرکت ملی نفت پول این کار را ندارد. بنابراین ما پیشنهاد کرده‌ایم که صندوق توسعه ملی بیاید و این سرمایه‌گذاری را چه به‌صورت مستقیم یا از طریق دادن وام به بخش غیردولتی و خریدن (سهام) این پالایشگاه‌ها در کشورهای انتخاب شده انجام دهد به این شرط که آنها همه خوراک یا بخش عمده‌ای از خوراک خود را از ایران تامین کنند.» وی همچنین به دلیل مخالفتش با سقف‌گذاری برای تولید نفت اوپک اشاره کرد. زنگنه اظهار کرد: من مخالف سقف تولید نیستم، اما وقتی کشورها سهمیه مشخصی ندارند، سقف تولید چه فایده‌ای دارد.

اوپک می‌گوید ۳۰ میلیون بشکه در روز تولید خواهد کرد. سهم هر کشور چقدر است؟ وقتی ما ۳۰ میلیون بشکه را به‌عنوان سقف تعیین کردیم و کسی بیشتر تولید کرد، شما باید بتوانید او را مسوول قلمداد کنید. شما باید بتوانید آنها را کنترل و رصد کنید و از آنها سوال کنید که چرا از سهمیه تولید مشخص شده تجاوز کرده‌اند و همه باید از این سهمیه‌ها تبعیت کنند. وی برچیدن نظام سهمیه‌بندی اوپک را بزرگ‌ترین اشتباه تاریخی این سازمان توصیف کرد و گفت: «رسیدن به اجماع بر سر فعال‌سازی مجدد این نظام زمان می‌برد. این کاری اجتناب‌ناپذیر است، اما نمی‌دانم چه موقع اتفاق خواهد افتاد.» زنگنه گفت: تلاش‌ها برای فریز تولید در نشست دوحه در اواسط آوریل برای ایران معنا نداشت. اگر دیگران می‌خواستند فریز کنند یا اقدام دیگری برای بازار انجام دهند، ما از آن حمایت می‌کردیم و همچنان هم از هر اقدامی حمایت می‌کنیم. اما ما گفته‌ایم که موضوع اصلی برای ایران این است که همه با بازپس‌گیری سهم تاریخی ایران موافقت کنند.

رقابت در بازار نفت

رقابت اصلی و قدیمی ایران و سعودی‌ها همواره رقابت در بازار نفت بوده است که همچنان نیز ادامه دارد. بعد از لغو تحریم‌ها در حالی که ایران به دنبال افزایش صادرات نفت و احیای جایگاه خود در بازار نفت است، عربستان سعودی اقدامات خود برای محدود کردن صادرات نفت ایران را در این بازار آغاز کرده است. با این حال به نظر می‌رسد با شکست اوپک برای تعیین سقف تولید در نشست اخیر این سازمان، این کشور دور جدیدی از رقابت علیه ایران را در بازار نفت آغاز کرده و تخفیف‌های بیشتری در فرمول فروش نفت خود لحاظ کرده است.

در راستای افزایش رقابت عربستان با ایران در بازار نفت می‌توان به کاهش قیمت نفت عربستان سعودی در بازار اروپا اشاره کرد. در واقع در حال حاضر به دلیل گرم شدن هوا و به دنبال آن افزایش مسافرت‌ها در نیم کره‌شمالی و همچنین خارج شدن پالایشگاه‌ها از فصل تعمیر و نگهداری، در فصل رشد تقاضای نفت خام در بازارهای جهانی قرار داریم. از همین رو کاهش قیمت و تخفیف دادن به مشتری‌ها در این زمان کاری غیرمعمول محسوب می‌شود. وال‌استریت ژورنال این اقدام عربستان را در راستای رقابت با رقیب منطقه‌ای خود، ایران عنوان کرده‌ است. این نشریه در این خصوص نوشت: «پس از شکست اوپک در نشست اخیر این سازمان برای تعیین سقف تولید به دلیل افزایش صادرات ایران، عربستان سعودی قیمت‌ نفت خود را در بازار اروپا کاهش داد» آرامکو در ایمیلی به مشتریان خود اعلام کرد قیمت نفت سبک خود برای تحویل در جولای به مقصد شمال‌غرب اروپا را ۳۵ سنت و به مقصد مدیترانه را ۱۰ سنت کاهش داده است. وال‌استریت‌ژورنال با اشاره به نزدیک شدن به فصل رشد تقاضا، به کاهش عرضه نفت نیجریه و کانادا اشاره می‌کند و کاهش قیمت نفت عربستان را غیر‌عادی‌ می‌داند. بر اساس این گزارش، این اقدام عربستان بعد از عدم توفیق مجدد اوپک در تعیین سقف تولید برای این سازمان در نشست اخیر رقم خورد و نبود سقف تولید این اجازه را به عربستان و ایران می‌دهد که تولید نفت خود را تا جایی که توان دارند، افزایش دهند. وال‌استریت‌ژورنال کاهش قیمت نفت عربستان را نشانه‌ای مبنی بر افزایش رقابت عربستان با ایران می‌داند.

بر‌اساس این گزارش، صادرات نفت ایران به اروپا در حال حاضر بالغ بر ۴۰۰ هزار بشکه در روز است، اما ایران قراردادی با پالایشگران اروپایی امضا کرده که صادرات نفت خود را به ۷۰۰ هزار بشکه برساند. در عین حال عربستان نیز روزانه ۸۰۰ هزار بشکه به اروپا نفت صادر می‌کند، بنابراین در صورت عملی شدن برنامه ایران در بازار اروپا میزان صادرات نفت این دو کشور به قاره سبز بسیار به‌هم نزدیک خواهد شد. ایران با لغو تحریم‌ها در ماه ژانویه بعد از ۴ سال صادرات نفت به بازار اروپا را از سر گرفت. اولین محموله صادرات نفت ایران به اروپا در ماه فوریه یعنی حدود یک ماه بعد از لغو تحریم‌ها در پایانه خارک بارگیری شد. در عین حال بر اساس این گزارش عربستان در بازار آسیا و آمریکا قیمت نفت خود را افزایش داده است. در واقع از آنجا که کشورهای آسیایی مشتریان دوران تحریم‌های ایران یا به عبارتی مشتریان سنتی ایران هستند و همچنین ایران صادرات نفتی به بازار آمریکا ندارد، عربستان رفتاری طبیعی در این بازارها داشته‌است. عربستان در آسیا ۳۵ سنت و در آمریکا ۱۰ سنت بهای نفت خود را افزایش داده است.

نگرانی عربستان از جذب سرمایه ایران

از سوی دیگر ایران به تازگی اقدام به اصلاح قراردادهای نفتی خود کرده تا بلکه جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران افزایش یابد. در این راستا وزیر نفت نیز در گفت‌وگویی که با پلاتس داشت با اشاره به هزینه ۱۰ دلاری تولید هر بشکه نفت در ایران بر پر سود بودن سرمایه‌گذاری در ایران برای شرکت‌های بین‌المللی نظیر توتال، لوک اویل و انی تاکید کرد. وی همچنین اعلام کرد که ایران به دنبال جذب ۷۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی است. حال به نظر می‌رسد با رفع تحریم‌های ایران و برنامه‌ریزی برای جذب سرمایه خارجی در صنعت نفت، نگرانی دیگری به نگرانی‌های سعودی‌ها از ایران افزوده شده است. در حال حاضر عربستان تنها نگران از دست دادن بازار نفت خود با افزایش صادرات نفت ایران نیست، بلکه با جذب سرمایه خارجی در صنعت نفت کشورمان، ایران توان تولید خود را افزایش خواهد داد و به‌عنوان خطری برای سهم بازار نفت عربستان مطرح خواهد شد.

بلومبرگ نیز روز گذشته در گزارشی به این دغدغه سعودی‌ها پرداخت و اعلام کرد به اعتقاد سعودی‌ها هر یک دلاری که در صنعت نفت این کشور جذب شود، به معنای کاهش یک دلاری سرمایه‌گذاری در کشورهای رقیبش است. بر‌اساس این گزارش، بحث سرمایه‌گذاری در صنعت نفت عربستان موضوعی است که وزیر جدید نفت و انرژی این کشور نیز در نشست پنج‌شنبه گذشته اوپک به آن اشاره کرد. خالد الفالح در این زمینه تاکید کرد که از سوی پادشاهی عربستان نگرانی‌هایی بابت اثرات کمبود سرمایه‌گذاری بر میزان و هزینه‌های تولید نفت وجود دارد. بلومبرگ در این گزارش که به قلم جولیان لی نگارش شده می‌گوید: عربستان حالا نه‌تنها نگران افزایش سهم ایران در بازار نفت بعد از لغو تحریم‌های غرب است، بلکه نگران روان‌شدن سیل سرمایه‌گذاران به سمت صنعت نفت ایران نیز است.

جولیان لی، تحلیلگر بلومبرگ در ادامه می‌افزاید: عربستان قصد دارد با جذب سرمایه‌گذاران خارجی از اکسون موبیل گرفته تا سی‌ان‎پی‌سی چین، با یک تیر دو نشان بزند. به این ترتیب عرب‌ها هم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی‌ها در طرح‌های اکتشاف و تولید را به دست می‌آورند و هم مسیر آنها را از پیوستن به رقبایی مانند ایران به سمت و سوی خود منحرف می‌کنند.

بر اساس این گزارش، هرچند عربستان به دلیل ملی بودن صنعت نفتش نگرانی‌ها و موانعی برای جذب سرمایه خارجی دارد، اما سعودی‌ها با طرح واگذاری بخشی از سهام آرامکو نشانه داده‌اند که در صنعت نفت خود به دنبال راه‌هایی تازه هستند. چنین اقدامی در جهت جذب سرمایه‌گذاران خارجی برای کشوری مانند عربستان سعودی که زمانی صنایع نفت خود را برای مقابله با تسلط شرکت‌های نفتی بین‌المللی ملی کرد، گامی بزرگ و اساسی به‌شمار می‌رود.

در ادامه این گزارش تاکید می‌شود که جذب سرمایه خارجی علاوه بر مزایای اقتصادی می‌تواند منافع سیاسی نیز برای این کشور داشته باشد، برای مثال سرمایه‌گذاری شرکت‌های نفتی آمریکایی در عربستان می‌تواند پادشاهی عربستان را به قلب سیاست‌های آمریکا در منطقه باز‌گرداند و نقش آن را پررنگ کند. علاوه بر این افزایش نقش این کشور در منطقه، موضوعی است که عربستان به خوبی به آن واقف است. در واقع به اعتقاد این کشور حتی یک دلار نیز نباید به صنایع نفتی تولیدکنندگان رقیب وارد شود. بنابراین هر یک دلاری که شرکت‌های نفتی در عربستان سعودی سرمایه‌گذاری ‌کنند، به این معنا است که یک دلار کمتر به کشورهای رقیب وارد خواهد شد.

موعد پرداخت تسهیلات صندوق «یکم» سر رسید؛ «خانه اولی» ها وارد می‌شوند

نسل جدید تقاضا از فردا در بازار مسکن

تضمین مشروط «رونق آرام در معاملات مسکن»

افزایش ماهانه ۴ هزار خریدار مسکن در کشور

سه ضلع تحول تابستانی در بازار ملک

گروه مسکن، فرید قدیری: بازار معاملات مسکن شهر تهران و سایر شهرهای کشور از فردا به‌واسطه شروع پرداخت سری اول تسهیلات صندوق پس‌انداز مسکن «یکم»، با نسل تازه تقاضای خرید، رونق بیشتری می‌گیرد. از روز چهارشنبه ۱۹ خرداد، در شعب سراسری بانک عامل بخش مسکن پرداخت سه سطح وام ۸۰، ۶۰ و ۴۰ میلیون تومانی خرید واحد مسکونی صرفا به کسانی که طی یکسال اخیر در صندوق «یکم» سپرده‌گذاری کرده بودند، آغاز می‌شود. این تسهیلات به ترتیب در «تهران»، «مراکز استان و شهرهای بزرگ» و «شهرهای کوچک» فقط به آن دسته از اعضای صندوق یکم که دوره یکساله سپرده‌گذاری‌شان سر رسیده است، تعلق می‌گیرد. این وام‌ها با نرخ سود ۳۱ درصد با احتساب اصل سپرده به ترتیب قدرت خرید ۰۲۱ میلیونی، ۰۹ میلیونی و ۰۶ میلیون تومانی ایجاد می‌کند. سال گذشته درست در همین فصل و همین روز کار ثبت نام از متقاضیان وام‌های صندوق «یکم» که به «تسهیلات نیازمند پس‌انداز یکساله» معروف است، استارت خورد. اکنون موعد دریافت تسهیلات «یکم» برای گروه اول سپرده‌گذاران در این صندوق، فرا رسیده است.

بررسی های تحلیلی «دنیای اقتصاد» با استناد به اطلاعات آماری دریافتی از بانک مسکن، نشان می‌دهد: نسل جدید تقاضای مسکن که «خانه اولی» نام دارند و تحت تاثیر راه اندازی صندوق «یکم»، در جامعه کل متقاضیان مسکن، شکل گرفته و سازمان‌دهی شده اند، از فردا با حجمی مشخص و قابل محاسبه، به نوبت وارد بازار املاک مسکونی خواهند شد و معاملات تابستانی را از سه وجه متحول می‌کنند. طبق آخرین گزارش رسمی بانک عامل بخش مسکن، طی مدت ۱۱ ماه فعالیت صندوق پس‌انداز مسکن «یکم» یعنی از ۱۹ خرداد سال گذشته به‌عنوان زمان راه‌اندازی صندوق تا ۱۸ اردیبهشت امسال، در مجموع ۴۶ هزار و ۱۹۶ نفر در سراسر شهرهای کشور اقدام به سپرده‌گذاری و ثبت نام در این صندوق کردند. برآوردهای روزهای اخیر مسوولان بانک مسکن حاکی است، جامعه سپرده‌گذاران صندوق «یکم» در اولین سالگرد تاسیس این صندوق مرز ۵۰ هزار نفر را رد کرده است.به این ترتیب از فردا طی هر ماه، به‌طور متوسط ۴ هزار «متقاضی قطعی» به جمع خریداران مسکن اضافه می‌شوند و باعث رشد معاملات خواهند شد.

حدود ۲۵ درصد از جامعه سپرده‌گذاران صندوق «یکم» را ساکنان شهر تهران تشکیل می دهند که البته این نسبت شباهت حداکثری به سهم پایتخت از کل معاملات کشوری خرید مسکن دارد. بر این اساس، می‌توان گفت: همزمان با شروع معاملات تابستانی در بازار مسکن تهران، ماهانه حدود ۱۰۰۰ متقاضی جدید ناشی از پرداخت تسهیلات یکم، به حجم فعلی معاملات خرید مسکن در پایتخت افزوده می‌شود که در این صورت، با توجه به اینکه سال گذشته، حدود ۱۲ تا ۱۳ هزار معامله خرید مسکن در این کلان شهر انجام شد، پیش‌بینی می‌شود حجم خرید و فروش آپارتمان در تهران با رشد ۸ درصدی نسبت به سال گذشته مواجه شود. بررسی های «دنیای اقتصاد» از تحولاتی که در پی ورود تسهیلات صندوق «یکم» به بازار ملک، رخ خواهد داد، حاکی است: «خانه اولی» ها به‌عنوان نسل جدید تقاضای مسکن دارای پنج ویژگی اقتصادی متفاوت از سایر متقاضیان هستند که حضور قطعی آنها در معاملات تابستانی، باعث ایجاد رونق «تدریجی، پیوسته و غیرتورمی» در بازار ملک خواهد شد.

این نسل از متقاضیان مسکن، جزو تقاضای «موثر» و «مصرفی» به حساب می آید که در عین حال، «خریدار قطعی» نیز محسوب می‌شود. از طرفی، «خانه اولی»‌های مجهز به وام خرید مسکن «یکم»، فوق العاده به هر نوع افزایش قیمت «حساس» هستند. بنابراین مجموع این ۴ خصوصیت، ویژگی پنجم را برای این نسل به‌وجود آورده که همان «کم اثر بودن رفتار خانه اولی ها بر نوسانات قیمت» است.

سه عامل تضمین کننده رونق معاملات مسکن

به گزارش «دنیای اقتصاد»، آنچه باعث می‌شود آثار پرداخت تسهیلات صندوق یکم، به‌صورت تدریجی اما «سریالی و پیوسته»، در معاملات مسکن منعکس شود، رعایت زمان‌بندی پرداخت تسهیلات براساس تقویم ثبت نام سپرده‌گذاران است. به عبارت دیگر، تفاوت اساسی تسهیلات صندوق یکم با تسهیلات اوراق خرید مسکن در آن است که وام اوراق بدون محدودیت زمانی و سقف تعداد نفرات، بر حسب مراجعه نامحدود متقاضیان به فرابورس یا شعب بانک مسکن، به متقاضیان پرداخت می‌شود که این موضوع در مواقعی می تواند به هجوم تقاضا به بازار خرید مسکن و به‌هم خوردن تعادل نسبی عرضه و تقاضا و در نتیجه تحریک قیمت ها منجر شود.

اما گروهی که از فردا با دریافت تسهیلات صندوق یکم، عازم بازار خرید مسکن خواهند شد، تعدادشان در روز و ماه، مشخص و غیرقابل افزایش است ضمن آنکه کارنامه سپرده گذاری افراد در یکسال گذشته نشان می دهد این تعداد تقاضا هر چند در رشد تک رقمی معاملات خرید مسکن تاثیرگذار هستند اما در خارج کردن بازار از آرامش کنونی یا ایجاد هیجان مقطعی، نمی توانند نقش بازی کنند.

با این حال، پرداخت تسهیلات «یکم»، افزایش حجم خرید و فروش آپارتمان هم در تهران و هم در سایر شهرها را تضمین می‌کند. این اتفاق –رونق معاملات- از سه منظر قابل پیش‌بینی است. اول آنکه، سقف ریالی تسهیلات صندوق «یکم» تا حدی که بتواند محرک خریدهای مصرفی شود، مناسب است و «سهم قابل توجهی از قدرت خرید» خانه اولی‌ها را پوشش می‌دهد. طبق آخرین آمار مربوط به میانگین قیمت مسکن در مراکز ۳۱ استان کشور، در حال حاضر تسهیلات صندوق «یکم» در کل شهرهای کشور به‌طور متوسط ۵۳ درصد هزینه خرید یک آپارتمان ۶۰ مترمربعی و ۶۴ درصد قیمت آپارتمان ۵۰ متری را پوشش می‌دهد. در تهران نیز قدرت وام ۸۰ میلیونی که ۰۲۱ میلیون تومان دراختیار وام‌گیرنده قرار می‌دهد معادل ۶۰ درصد قیمت واحدهای ۵۰ متری است. غالب «خانه اولی»‌ها در انتخاب متراژ، به دنبال واحدهای کوچک متراژ حداکثر ۶۰ متری هستند. دلیل دوم که شاید از اولی مهم‌تر است، به «سود صفر» سپرده‌های صندوق یکم مربوط می‌شود.

سپرده‌گذاران صندوق یکم به محض موعد پرداخت تسهیلات‌شان از طرف بانک مسکن، برای خرید آپارتمان اقدام خواهند کرد، چون که به اصل مبلغ سپرده که معادل نصف مبلغ وام است، طی مدت یک سال پس‌انداز، هیچ سودی تعلق نگرفته است و از زمانی که وام افراد در این صندوق آماده پرداخت می‌شود تا لحظه دریافت وام نیز هیچ سودی به اصل سپرده و مبلغ وام تعلق نخواهد گرفت (درست برعکس تسهیلات اوراق که دارندگان اوراق تا مادامی که آن را به وام تبدیل نکنند از سود بانکی و قیمت فروش امتیاز آن برخوردار خواهند شد). عامل سوم که رونق معاملات در پی شروع پرداخت سری اول وام‌های یکم را تضمین می‌کند، «آرامش فعلی قیمت مسکن» و عبور بازار ملک از نوسانات کاهشی و افزایشی سال‌های گذشته است. در حال حاضر هر دو سمت عرضه و تقاضای مسکن، نسبت به اینکه اوضاع کنونی بازار ملک در مقایسه با گذشته و آینده میان‌مدت مناسب‌تر است، اطلاع کافی دارند.

مجموعه این عوامل سه‌گانه باعث خواهد شد پرداخت تسهیلات «یکم» از فردا، همزمان، به ورود قاطعانه خانه‌اولی‌ها به بازار خرید مسکن منتهی شود.تحقیقات میدانی «دنیای اقتصاد» در مناطق مختلف تهران حاکی است: طی چند روز گذشته از خرداد ماه، پیش‌نشانه‌های ورود خانه اولی‌ها به بازار مسکن، از جانب دلالان ملک مشاهده شده است، به‌طوری که نوع مراجعه‌ها و جست‌وجوی متقاضیان مشخص می‌کند دسته ای از تقاضای فعلی، کسانی هستند که در روزهای آینده وام صندوق «یکم» به دست‌شان می‌رسد. این گروه برای استفاده سریع از تسهیلات، زودتر از موعد پرداخت وام‌ها، به دنبال واحد مسکونی مورد نظر خود هستند.

دگرگونی مثبت بازار از سه ناحیه

با ورود «خانه اولی»‌ها به بازار معاملات مسکن، سه تحول مثبت اتفاق می‌افتد. از یکسو، رونق غیرتورمی و ادامه‌دار نصیب بازار می‌شود و از سوی دیگر، این رونق همزمان با پایتخت، در همه مناطق شهری کشور ایجاد خواهد شد. تحول سوم نیز تحت تاثیر قرار گرفتن رکود معاملاتی ماه رمضان است. همه ساله در ماه مبارک رمضان، حجم معاملات خرید مسکن با کاهش محسوس روبه‌رو می‌شود اما پیش‌بینی می‌شود طی یک ماه آینده، فعل و انفعالات بازار ملک ناشی از پرداخت تسهیلات «یکم»، باعث حفظ روند رو به رشد معاملات مسکن و هدایت بازار از فاز پیش‌رونق ماه‌های اخیر به فاز رونق شود.

جذب ۱۰۰۰ میلیارد تومان نقدینگی

صندوق پس‌انداز مسکن «یکم» طی یک سال اخیر علاوه بر اینکه باعث شد زوج‌های فاقد مسکن (خانه اولی‌ها) به برنامه‌ریزی اقتصادی برای تجهیز توان مالی خود بابت خرید آپارتمان رو بیاورند، یک عایدی دیگر برای بخش مسکن و کل اقتصاد نیز
داشت. این صندوق باعث جذب نزدیک به هزار میلیارد تومان نقدینگی از محل پس‌انداز ثبت‌نام‌کننده‌ها در بانک عامل بخش مسکن شد. طی ۱۱ ماه اول فعالیت صندوق یکم، رقمی معادل ۷۸۲ میلیارد تومان سپرده‌گذاری انجام گرفت که برآورد می‌شود این حجم سپرده تا روز گذشته (یکساله شدن فعالیت صندوق) به حدود هزار میلیارد تومان رسیده باشد. این جذب نقدینگی در کنترل نسبی تورم، تامین منابع وام‌دهی بانک‌ها و همچنین کنترل قیمت مسکن موثر است.