۰۷:۱۶:۵۰ گروه بورس- همایون دارابی: بورس اوراق بهادار تهران روز گذشته شاهد جهش خیره‌کننده ۱۲/ ۲ درصدی شاخص کل بود.در بازار دیروز معامله‌گران در سایه شمارش معکوس برای اجرایی شدن برجام و حضور وزیر خارجه کشورمان در وین برای مراسم رسمی اجرایی شدن برجام شاهد اوج‌گیری تقاضا در بازار بودند، هر چند بازار دیروز در یک ساعت و نیم اول کاری خود چندان پر‌حجم نبود اما با حضور نقدینگی در بازار قیمت‌ها و تقاضای انباشته در بازار افزایش یافت تا در پایان معاملات شاخص با رشد خیره‌کننده هزار و ۳۴۴واحدی مواجه شده و به رقم ۶۴هزار و ۸۶۰واحد رسید.

این رشد هر چند پس از مدت‌ها بازار سهام را به سر ذوق آورد اما نگرانی را نیز به جهت امکان تکرار تجربه‌های گذشته بازار در سال جاری پدید آورده است که پس از یک دوره رشد ناشی از خوش‌بینی‌های سیاسی فضا رو به رکود گذاشته است از این رو معاملات فردا بازار سهام از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا‌که نقدینگی موجود در بازار باید توان خود را برای کنترل عرضه معامله‌گران کوتاه‌مدت نشان دهد. در بازار دیروز نگاه‌ها به سوی لغو تحریم‌ها و حضور وزیر خارجه کشورمان در وین بود، انتظار می‌رود با اعلام لغو تحریم‌ها رئیس‌جمهوری در گزارشی به مردم نتایج اجرایی برجام را به اطلاع مردم برساند. در گروه بانکی دیروز نمادهای شاخص این گروه با عرضه‌های سنگین حقوقی از صف‌های خرید باز ماندند. در این گروه بانک دی بعد از افزایش سرمایه ۲۸ درصدی از سود انباشته، سود جدید هر سهم را با سرمایه ۶۴۰ میلیارد تومانی اعلام کرد تا آماده بازگشایی نماد شود. این بانک فرابورسی در اطلاعیه‌ای دیگر و با اعلام پوشش ۱۱۸ ریالی هر سهم معادل ۴۷ درصد برای نیمه اول سال و با سرمایه جدید اعلام کرده است. بنابراین نماد «دی» که از ۲۹ آذر تاکنون متوقف بود، احتمالا طی روزهای آینده مورد بازگشایی قرار گیرد. در گروه بانکی دیروز بانک آینده مجوز افزایش سرمایه ۱۰۰درصدی خود را دریافت کرد تا به یک بانک هزار و ۶۰۰میلیارد تومانی تبدیل شود. در گروه تصفیه نفت دیروز نمادهای این گروه با صف خرید مواجه بودند در این گروه زمان مجمع عادی به‌طور فوق‌العاده پالایشگاه بندرعباس برای انتخاب هیات‌مدیره جدید اعلام شد. این مجمع ساعت۱۱ صبح دوشنبه ۵ بهمن در دفتر مرکزی «شبندر» و در بندرعباس تشکیل خواهد شد.

در بازار دیروز مساله احتمال تغییر نرخ خوراک پتروشیمی‌ها نمادهای این گروه را به صف خرید کشاند. صف‌هایی که البته به دلیل نامشخص بودن فرمول جدید خوراک و میزان نهایی نرخ خوراک و ریسک‌های متبادر بر آن شکننده بود. در پایان معاملات دیروز خبرگزاری «شانا» در گزارشی به تشریح فرمول جدید وزارت نفت برپایه قیمت گاز در ۴هاب اروپا و آمریکایی شمالی شامل هنری هاب، آلبرتا هاب و هاب‌های انگلیس و هلند، به‌علاوه میانگین وزنی قیمت داخلی پرداخت که در نیمه دوم سال ۱۰ درصد به آن اضافه می‌شود و برآوردها از نرخ‌های گاز در حال حاضر براساس نرخ نفت برنت ۲۹دلاری، نرخی معادل ۶/ ۸ سنت ارائه می‌کند. در همین حال این نرخ از سال ۱۳۹۵تا ۱۴۰۵ اجرایی خواهد بود و تاثیری در صورت‌های مالی سال ۹۴ شرکت‌های پتروشیمی نخواهد داشت.

۰۷:۱۶:۲۱ دنیای اقتصاد: افزایش هرچه بیشتر اطمینان به اجرای برجام، روز گذشته اثرات هیجانی بر بازارها گذاشت. بازار ارز در یک روز کم‌نظیر، بدون انجام معامله به‌صورت محسوس، با افت نرخ‌ها مواجه شد و هر دلار به زیر کانال ۳۶۰۰ تومانی رسید. به‌دنبال دلار، سکه نیز برای چهارمین بار در ۱۰ روز اخیر، یک کانال دیگر عقب‌نشینی کرد. در سمت مقابل، بورس تهران که شاهد صف‌های خرید سنگینی در عمده سهام بود، توانست بیشترین رشد روزانه خود در ۶ ماه اخیر را تجربه کند و وارد کانال ۶۴ هزار واحدی شود.

گروه بورس: روز گذشته، بازار سهام در ادامه روند صعودی خود توانست رشد ۱۳۴۴ واحدی (معادل ۱۲/ ۲ درصد) را تجربه کند که بیشترین افزایش از ۲۲ تیر ماه محسوب می‌شود. به این ترتیب، دماسنج بورس با فتح یک کانال دیگر در رقم ۶۴ هزار و ۸۶۱ واحدی ایستاد که پیش از این در ابتدای شهریور تجربه شده بود. رونق قابل‌توجه معاملات با افزایش مشارکت سهامداران حقیقی، تاییدی بر بازگشت اعتماد به بازار سهام است. رفع تحریم‌های هسته‌ای که به نظر می‌رسد در نقطه پایانی خود قرار دارد، در کنار خوش‌بینی به کاهش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها مهم‌ترین محرک‌های بازار سهام در معاملات روز گذشته بودند. در این شرایط، برخی فعالان نگران تکرار رفتارهای هیجانی و بازگشت بورس به دوران رکودی هستند، وضعیتی که در فروردین و تیر ماه سال جاری نیز رخ داد. با این حال، عمده کارشناسان معتقدند وضعیت کنونی با دوره‌های پیشین تفاوت‌هایی دارد که در کنار تجربه‌های پیشین مانع از هیجانی شدن شدید بازار سهام می‌شود. در این میان، فروش‌های قابل‌توجه سهامداران حقوقی که در این روزها شدت گرفته است، مانع دیگری در برابر رشد حبابی قیمت‌ها خواهد بود. با این حال، تقریبا تمامی کارشناسان درباره آینده بازار سهام به دو نکته تاکید دارند؛ نخست آنکه افراد کم‌تجربه سعی کنند از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری به بورس وارد شوند و دوم سایر افرادی که وارد این بازار می‌شوند دیدگاه بلندمدت و حداقل یک ساله داشته باشد. در این گزارش، «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با ۱۰ کارشناس به بررسی مباحث یادشده پرداخته است.

نگران اضافه جهش در بازار فعلی نیستم

دکتر ابوالفضل شهرآبادی، معاون تامین مالی تامین سرمایه لوتوس پارسیان: به اعتقاد من از آنجا که رشد یک بازار، نیازمند سودآور شدن شرکت‌های موجود در آن بازار است، نگرانی بابت اضافه جهش (overshoot) در بازار فعلی وجود ندارد. در حال حاضر، بیشتر شرکت‌های موجود در بازار سهام کشور وابسته به بازار جهانی هستند و در شرایط فعلی که شاهد ریزش بازارهای جهانی هستیم، نباید انتظار تداوم رشد کنونی را داشت. من فکر می‌کنم که طی دو روز آینده با سنگین شدن صف فروش از سوی حقوقی‌ها مقداری از هیجان بازار کاسته شده و بازار منفی شود. سرمایه‌گذاران باید با به کارگیری مقداری تحلیل وارد بازار شوند و بیشتر به سمت سهم‌هایی بروند که از لحاظ بنیادی وضعیت بهتری دارند؛ چرا که به هر حال تا ۶ ماه آینده، دوره‌ تک‌سهم‌ها در بورس ایران است. با توجه به اینکه بازار نیازمند یک بازه زمانی حداقل یک ساله برای تاثیرپذیری از اتفاقات مثبت ناشی از برجام است؛ به نظر من سرمایه‌گذاران نباید با دیدی هیجانی وارد بازار شوند. در حال حاضر بهترین استراتژی، سرمایه‌گذاری روی صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت است. علاوه بر این در صورتی که سرمایه‌گذاران نگاهی به بنیاد شرکت‌های موجود در بازار سرمایه داشته باشند، خود به خود انتظارات تعدیل می‌شود.

خودداری از موج سواری در بازار سرمایه

دکتر شاهین شایان‌آرانی، کارشناس ارشد بازار سرمایه: طبیعتا با توجه به اینکه در مدت اخیر شاهد رشد اقتصادی در کشور نبودیم، پس بازار سرمایه تاثیر زیادی از مذاکرات و برجام می‌پذیرد که پشت آن انتظارات مثبتی قرار دارد که سرمایه‌گذاران را جذب بازار می‌کند. این اتفاق موضوع غیر عادی و عجیبی نیست، پس نگرانی بابت هیجانی شدن بازار وجود ندارد. اما در صورتی که رشد کنونی در چند روز آینده ادامه پیدا کند، آن زمان باید نگران هیجانی شدن بازار باشیم؛ چرا‌که عقبه و پشتوانه اقتصادی برای این رشد وجود ندارد و صرفا ناشی از انتظارات مثبتی است که فعال شده است. در این شرایط، سهامداران باید رفتاری عقلایی داشته باشند. مهم‌ترین کار این است که با تحلیل بازار و مطالعه شرایط سهم‌ها و همچنین هزینه‌ و درآمدها با دیدی بلندمدت و چندساله برای خرید یک سبد سهام اقدام کنند؛ چرا‌که در شرایط فعلی و با توجه به کوچک بودن بازار سرمایه در ایران، اثرات نرم و ملایم نخواهد بود و در صورتی که سهامدار دیدی هیجانی و کوتاه‌مدت داشته باشد، اثرات خشن و بی‌رحم بازار کمرش را خواهد شکست. این بازار و همچنین اقتصاد ما پتانسیل بالایی دارد و نباید دستخوش هیجانات لحظه‌ای قرار گیرد. به اعتقاد من در یک بازه زمانی دو تا سه ساله باید انتظار بهتر شدن وضعیت فعلی را داشته باشیم و با همین دید اقدام به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه کرده و از موج سواری در این بازار پرهیز کنیم. در حال حاضر برای تعدیل انتظارات زود است؛ چرا‌که به هر حال بازار به یک کف قیمتی رسیده و با رشد چند درصدی هیجان زده نمی‌شود؛ اما اگر این رشد برای ۷ تا ۱۰ روز آینده ادامه پیدا کند، نگران‌کننده است و باید انتظارات تعدیل شود.

لزوم گذر از رفتارهای هیجانی این روزها

دکتر ولی نادی قمی، مدیر‌عامل تامین سرمایه نوین: با اینکه نماگر شاخص این روزها با رشد هیجانی مواجه شده، اما این بازار پتانسیل برای حرکت به سمت حبابی شدن را ندارد. از این رو با وجود ابهام‌هایی که در بازار وجود دارد همچنان تاثیرپذیری از خبرهای مثبت بسیار زیاد است و این اثر بر قیمت سهم‌ها به خوبی دیده می‌شود. در روزهای گذشته با زمزمه‌های اجرایی شدن برجام و همچنین خبر کاهش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، سهامداران با رفتاری هیجانی در بازار عمل کردند. معمولا در تمام بازارهای پیشرفته دنیا همین برخورد‌های هیجانی دیده می‌شود اما به دلیل اینکه لیدرهای اصلی و هدایت‌کنندگان بازار اکثرا افرادی حرفه‌ای و شرکت‌های بزرگ هستند این روند در مدت زمان محدودی متوقف می‌شود. با این حال، تعدیل انتظار در روزهای آینده بازار کاملا قابل پیش‌بینی است. سقوط قیمت نفت بر تک‌تک اجزای اقتصاد ایران اثر می‌گذارد؛ درآمد اصلی بنگاه‌های اقتصادی وابستگی بسیاری به قیمت‌های جهانی دارد، با این تفاصیل اثر فاندامنتال را باید در بازار سهام پذیرا و شاهد تعدیل انتظارات در روزهای آتی باشیم. در این بین، سهامداران حقیقی باید بهترین عملکرد را در این روزها داشته باشند، زیرا آسیب‌پذیرترین افراد در شرایط فعلی بازار معامله‌گران خرد هستند که به نظر می‌رسد با انتقال سرمایه‌های خود به صندوق‌ها و استفاده از مشاوره‌ها بتوانند عملکرد قابل‌قبول‌تری داشته باشند.

رشد هیجانی در بازار وجود ندارد

مهدی طحانی، مدیر‌عامل شرکت مشاور سرمایه‌گذاری آوای آگاه: شاخص با رشد روز شنبه علاوه بر نزدیک شدن به سطح ۶۵ هزار واحدی توانست رکوردهای قابل توجهی را به ثبت برساند. علاوه بر خبر برجام، خبر کاهش نرخ خوراک، خوشبینی‌های بسیاری را به وجود آورده که باعث رشد ارزش و حجم معاملات بازار سهام شده است. به نظر می‌رسد رفتار روز گذشته بازار رفتاری هیجانی نبوده و بیشتر تحت تاثیر تغییرات بنیادی بازار صورت گرفته است. با این حال تفاوت رشد قابل توجه نماگر شاخص در دوره‌های قبل با این دوره را می‌توان در اجرای عملی برجام دانست. در دوره‌های قبل بحث رسیدن به توافق هسته‌ای مطرح بود اما این دوره اطمینانی که از اجرای برجام به وجود آمده بازار را با روندی منطقی تر همراه ساخته است. از سوی دیگر بررسی نماد‌های مثبت روز اخیر نیز نشان می‌دهد عمده این صعود‌ها در شرکت‌های خدمات محور صورت گرفته است. این به آن معنی است که همچنان شرکت‌های کالا محور به دلیل افت سنگین قیمت جهانی کالاها با افت همراه هستند. از این رو رفتار بازار را در این روزها نمی‌توان هیجانی دانست و عمده آن را می‌توان تحت تاثیر پول‌های پارک شده‌ای دانست که کم‌کم وارد بازار شده‌اند.

صعود آرام و پیوسته

شهریار هاشمی، کارشناس بازار سهام:‌ مقایسه معاملات روز گذشته با هفته قبل، کاملا به افزایش مقدار هیجانات در معاملات تاکید دارد. افزایش چند روزه حجم و ارزش معاملات باعث وارد شدن سرمایه‌های جدید به بازار و ایجاد هیجان بیشتر در بازار شده است. در این شرایط، چشم‌انداز روشن موجود از وضعیت آینده اقتصاد کشور رشد قیمت سهام را رقم زده است. در کشورهای دیگر که با شرایط مشابهی درخصوص گشایش درهای بین‌المللی بر اقتصاد مواجه بوده‌اند، مانند ترکیه، آفریقای جنوبی و روسیه شاخص بازار سهام در ۵ سال حتی سه برابر شده است. تا رسیدن به چنین حالتی در بازار سهام داخلی راه زیادی در پیش است. در شرایط کنونی، رشد قیمت‌ها افزایش عرضه حقوقی‌ها را به دنبال خواهد داشت و همچنین با شناسایی سود؛ انتظار افزایش عرضه سهام وجود دارد. بر این اساس، می‌توان انتظار حرکت آرام و صعودی را داشت و احتمال جهش غیر‌منطقی قیمت‌ها بسیار اندک است. در این میان، مهم ترین اتفاق بازار در کنار رفع تحریم‌ها روند نزولی نرخ سود در بازار بین بانکی است که انتظار برای کاهش نرخ سود بانکی را بیشتر کرده است. این موضوع می‌تواند عامل حمایتی قدرتمند برای قیمت سهام باشد. در نتیجه اصلاح شدید قیمتی در مسیر نزولی وجود ندارد و احتمالا کف قیمتی رو به بالا تشکیل خواهد شد. در سال‌های اخیر این موضوع ثابت شده که سرمایه گذاران حقیقی تا زمانی که به یک استراتژی کم ریسک برسند در معاملات شرکت می‌کنند و در طول این مسیر حتی ممکن است چندین بار با زیان‌های زیادی مواجه شوند. این رفتار حقیقی‌ها واقعا می‌تواند حباب را به تدریج در برخی قیمت‌ها ایجاد کند، با این حال، عرضه‌های سنگین پس از رشد شدید قیمت‌ها می‌تواند مانعی در برابر رشد بیش از اندازه قیمت سهام شود.

باید دو سال صبر کرد

سلمان نصیرزاده، کارشناس بازار سهام:‌ بازارهای مالی در هر کجای جهان تحت تاثیر هیجان هستند و حرکات هیجانی شاخص‌های بورس تهران مانند هر جای دیگری طبیعی است. نکته دیگری که باید مد نظر داشت این است که همواره در پایان روندها در بازارهای مالی شاهد نوسان‌های هیجانی شدید هستیم. خوش‌بینی به بازار سهام تهران پس از دو سال انتظار به تحقق می‌رسد و یک روند نزولی بلندمدت در حال به پایان رسیدن است، بنابراین رفتارهای هیجانی دور از انتظار نیست. اما حقیقت این است که رشد فعلی شاخص بورس پشتوانه بنیادی (دست کم روی کاغذ) ندارد و هنوز هیچ اتفاق مثبتی رخ نداده است. چشم‌انداز قیمت‌های جهانی که به‌طور مستقیم بر ۶۰ درصد بورس تهران تاثیر دارد هنوز مثبت نیست. اما در اقتصاد داخلی نکته‌های مثبتی در حال شکل‌گیری است که می‌تواند فعالان بورس را امیدوار کند. با کاهش محتمل نرخ سود سپرده‌های بانکی که پس از لغو تحریم‌ها رخ خواهد داد، سرمایه‌گذاری جذابیت می‌یابد و این احتمال وجود دارد که بازار شاهد رشد P بر E متوسط باشد. در کل چشم‌اندازهایی شکل گرفته است که موج اولیه هیجان را ایجاد می‌کند. در واقع موج اول که برگشت از یک روند نزولی بلندمدت است در حال شکل‌گیری است که با هیجان توام شده است. در موج دوم تحلیل وقایع نقش پررنگ‌تری به خود می‌گیرد که می‌تواند باعث تعدیل این هیجان شود. انتظار گزارش‌های ۹ ماهه می‌تواند انگیزه شکل‌گیری موج دوم باشد. پس از این تعدیل، احتمالا بازار به استقبال بودجه‌های سال ۹۵ خواهد رفت و دوباره قیمت‌ها رو به صعود خواهند گذاشت. اولین گزارش‌های سه ماهه سال ۹۵ برای بازار بسیار حیاتی است و در آن زمان است که بازار متوجه خواهد شد که به درستی به استقبال سال ۹۵ رفته است یا خیر. در واقع، اولین نشانه پاسخ این سوال که رشد فعلی قیمت‌ها تا چه حد منطقی است در تیر ماه ۹۵ روشن خواهد شد و پاسخ نهایی زمانی نمایان خواهد شد که لغو تحریم‌ها به کلی اثر خود را بر اقتصاد گذاشته و کاهش هزینه‌های مالی را در پی داشته باشد. برای روشن شدن این موضوع باید بین یک تا دو سال صبر کرد. در واقع خوش‌بینی‌های فعلی در بازه‌ای دوساله منطقی به نظر می‌رسند، اما چنانچه قیمت‌های جهانی در همین حد باقی بمانند یا تنزل بیشتری داشته باشند، سال آینده رشد چندانی را برای سودآوری بنگاه‌ها به ارمغان نخواهد آورد و در این صورت است که باید گفت رشد فعلی قیمت‌ها کاملا هیجانی و به دور از منطق است.

رشد سهام با پشتوانه اعتماد

مازیار فتحی، تحلیلگر بازار سهام: بسیاری در اوضاع این روزها نگران این مساله هستند که امکان دارد صعود بازار سرمایه و قیمت سهام تکرار سناریوی تیر ماه توافق هسته‌ای یا فروردین ماه بیانیه لوزان باشد و پس از رفع تحریم دوباره بازار با قدرت روند نزولی به خود بگیرد. پاسخ این نگرانی به چند دلیل منفی است. دلیل اول اینکه در تیرماه یا فروردین اهالی بازار منتظر یک خبر دو حالته از مذاکرات بودند که خروجی مذاکرات در این دو حالت ممکن، کاملا متضاد یکدیگر بود و قاعدتا اینکه کدام اتفاق رخ می‌دهد قابل پیش‌بینی نبود. اما صعود این روزهای بازار که یکی از دلایل مهم آن اجرای آخرین مرحله برجام یعنی لغو تحریم‌ها است در اثر یک شوک خبری اتفاق نیفتاده و همگان از قبل می‌دانستند که قرار است چنین اتفاقی در تاریخ از قبل تعیین شده رخ بدهد. بنابراین می‌توان صعود ناشی از انتظار رفع تحریم‌ها را به دلیل افزایش اعتماد به رفع واقعی تحریم‌ها دانست. با این وجود، در این افت و خیزها فقط آماتورها و افراد غیر‌حرفه‌ای بازار که اسیر هیجان شده‌اند متضرر می‌شوند و پیشنهادی که به سهامداران می‌شود این است که در جو فعلی بازار ابتدا صنعت مناسب را انتخاب کنند که قاعدتا باید صنعتی باشد که پس از رفع تحریم‌ها اوضاع مساعد و رو‌به رشدی پیدا خواهد کرد و همچنین جریان نقدینگی را که به صنعت وارد شده است نیز کنترل کنند. چرا که در صورت ادامه روند صعودی در روزها و ماه‌های آتی شاهد انتقال نقدینگی بین صنایع خواهیم بود. همچنین به نظر می‌رسد این روند صعودی در بازه‌های زمانی بعد نیز ادامه‌دار باشد و در این شرایط معامله‌گران باید با نگاهی دقیق به معامله در بازار بپردازند.

رشد بازار سرمایه نیازمند بازه زمانی حداقل یکساله

علیرضا مستقل، مدیر صندوق سرمایه‌گذاری تدبیرگران فردا:‌ طی روزهای گذشته علاوه بر زمزمه‌های اجرایی شدن برجام، خبرهایی درخصوص اعلام فرمولی جدید برای تعیین قیمت خوراک پتروشیمی‌ها منتشر شد که نشان از کاهش قیمت خوراک داشت؛ توام شدن این دو موضوع در بازار سرمایه طبیعتا موجب هیجانی شدن بازار شد اما این هیجانات نسبت به دفعات گذشته آنچنان زیاد نبود در صورتی که رشد بازار در این روزها می‌توانست بیشتر از اینها باشد. به هر حال، برای اظهارنظر درخصوص رخ دادن اضافه جهش (overshoot) در بازار سرمایه زود است، چرا‌که سهم‌ها با رشد قیمت زیادی همراه نبوده و در بسیاری از بازه‌ها شاهد افت قیمتی نیز بودیم. به اعتقاد من بعد از اجرایی شدن برجام، اتفاقات مثبتی در اقتصاد ایران رخ می‌دهد که طبیعتا سیگنال‌های مثبتی به بازار سرمایه خواهد فرستاد که در صورت افزایش قیمت نفت به بالای ۴۰ دلار، می‌توان انتظار رشد بیشتری در بورس داشت اما برای این رشد نیازمند یک بازه زمانی حداقل یکساله هستیم. جو ناشی از هیجانات هسته‌ای در دفعات قبلی بازار سرمایه و سهامداران را بسیار اذیت کرد و به همین دلیل در حال حاضر انتظارات بازار آنچنان مثبت نیست و به اعتقاد من نیازی به تعدیل انتظارات وجود ندارد. سرمایه‌گذاران باید با دیدی بلندمدت و انتظار بازدهی سرمایه‌گذاری ۲۵ تا ۳۰ درصد با ریسک کم وارد بازار شده و از رفتارهای هیجانی پرهیز کنند.

نیاز به نگاه بلند مدت سرمایه‌گذاران

ایمان مقدسیان، کارشناس بازار سهام: نسبت قیمت به در‌آمد (P/ E) را می‌توان به‌عنوان بهترین معیار برای سنجش حرکت بازار ارزیابی کرد. در شرایط کنونی نسبت قیمت به در‌آمد بازار حوالی ۹/ ۵ است. به منظور رشد شاخص و رسیدن آن به سطح ۷۰ هزار واحدی باید نسبت قیمت به درآمد بازار تا سطح ۵/ ۶ واحد افزایش یابد. در مقایسه نسبت قیمت به در‌آمد بازار در نقطه اوج بورس در سال ۹۲ مشاهده می‌شود که نسبت قیمت به درآمد در ۱۵ دی ۹۲ به ۵/ ۸ واحد رسیده است. در شرایط کنونی امکان رشد P/ E بازار تا سطوح بالا دور از انتظار است. در این میان، باید به این موضوع اشاره داشت که بسیاری از پول‌هایی که در سال ۹۲ رشد حبابی شاخص را رقم زدند، در شرایط کنونی در مکان‌های دیگری مانند اوراق مشارکت و همچنین بانک‌ها جذب شده‌اند. از طرفی نیز مشابه تفاهم سیاسی لوزان در فروردین امسال با رشد قیمت‌ها احتمال عرضه‌های بسیار سنگین در سهام وجود دارد. برای مثال در سهام بانک صادرات در روزهای پس از تفاهم لوزان در قیمت ۱۰۳ تومانی «وبصادر» عرضه بیش از یک میلیارد سهم را شاهد بودیم. بر این اساس، عرضه‌های سنگین حقوقی‌ها قطعا پاسخگوی تقاضای کنونی برای سهام خواهد بود. در این شرایط، امکان حبابی شدن قیمت‌ها به‌خصوص در نمادهای با ارزش بازار بزرگ وجود ندارد. در سهم‌های کوچک‌تر ممکن است کمبود عرضه مشکل تشکیل قیمت‌های حبابی را رقم بزند، با این حال به نظر می‌رسد که سهامداران تا حدود زیادی به شرایط کنونی به‌خصوص وضعیت نامناسب بازارهای جهانی واقفند. به منظور بررسی شاخص باید میدان نگاه به شاخص را بزرگ‌تر کرد. در این شرایط‌ در مقایسه شاخص نسبت به ابتدای سال رشد ۷/ ۳ درصدی را شاهد هستیم که نسبت به بازارهای رقیب بازدهی کمتری را داشته است. در حالی که باید پاداش ریسک‌پذیری سهامداران را نیز در نظر گرفت، همچنین توزیع سود در بازارهای سهام منظم نیست و در شرایط خوشبینی کنونی رشد‌ها منطقی است و احتمال تشکیل حباب را کاهش می‌دهد. با این حال با فرض حبابی‌شدن قیمت‌ها به‌خصوص در نمادهای کوچک، سرمایه‌گذاران به‌خصوص حقیقی‌های بازار باید این موضوع را در نظر داشته باشند که حضور در بازار سهام نیازمند نگاه بلندمدت و حداقل یک ساله است و نباید انتظار کسب سود در دو هفته و خروج از این بازار را داشت. مطابق عقیده دیگر کارشناسان، صندوق‌های سرمایه‌گذاری گزینه مناسبی برای این دسته از معامله‌گران محسوب می‌شود. در این میان، خود این صندوق‌ها انواع مختلفی دارند که برای سرمایه‌گذاری نیازمند مطالعه و همچنین در نظر داشتن بازه زمانی بلندمدت برای سرمایه‌گذاری است.

رشد بازار هیجانی نیست

پیمان حدادی، مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری صبا جهاد: این که ادعا می‌شود رشد فعلی قیمت‌ها هیجانی است، چندان قابل پذیرش نیست. رشد شاخص کل در روز گذشته تنها ۲ درصد بوده که بخش عمده این رشد از سوی ۴ نماد رقم خورده است. زمانی می‌توان گفت که رشد نماگرهای بورس هیجانی است که همه گروه‌ها بدون استثنا رشد کنند و فعالان بازار اگر سهمی را در نظر دارند نتوانند خریداری کنند و در نتیجه به سایر سهم‌ها هجوم ببرند. این در حالی است که در روز گذشته نه تنها نمادهای منفی داشتیم بلکه برخی گروه‌های صنعتی منفی بودند. نکته دیگری که مردود بودن فرضیه رشد هیجانی شاخص را تایید می‌کند، تغییر لیدرها در بازار است. طی چند روز گذشته ابتدا بانکی‌ها بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص می‌دادند پس از آن خودرویی‌ها جایگزین بانکی‌ها شدند و حالا نوبت گروه محصولات شیمیایی است که در صدر ارزش معاملات قرار بگیرد. این موضوع نشان می‌دهد بازار تنها به یک صنعت توجه نکرده است و دلیل رشد قیمت‌ها یگانه نیست. توجه به روندهای قیمتی در بورس نشان می‌دهد قیمت‌ها با رشدی که تجربه کرده‌اند، تنها توانسته‌اند زیان‌های یک ماه گذشته را جبران کنند. ضمنا شرایط بازار در حال حاضر به گونه‌ای است که قیمت‌ها در کف‌های تاریخی قرار گرفته‌اند. از طرف دیگر باید به این نکته توجه داشت که خریداران فعلی فعالان کوتاه‌مدت بازار (نوسان‌گیر‌ها) هستند. چنانچه ارزش معاملات بازار از سطح ۴۰۰ میلیارد تومان در روز عبور کند، می‌شد نتیجه گرفت که پول‌های جدید وارد شده است. در واقع رشد اخیر قیمت‌ها در بازار، نه با امید به رشد سودآوری شرکت‌ها، بلکه برای نوسان‌گیری در کوتاه‌مدت شکل گرفته است. بنابراین برای فعالان بازار چندان اهمیتی ندارد که چارچوب زمانی رشد سودآوری شرکت‌ها چگونه است. اما در پاسخ به این سوال که لغو تحریم‌ها و کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی چه زمانی بر شرکت‌ها اثر ملموس خواهد گذاشت، باید گفت که احتمالا نشانه‌های مثبتی در اولین بودجه‌های سال ۹۵ دیده خواهد شد و پس از آن در گزارش‌های ۶ ماهه و ۹ ماهه سال ۹۵ احتمالا نشانه‌ها تایید خواهند شد. در واقع، دست کم ۹ تا ۱۲ ماه زمان لازم است تا لغو تحریم‌ها روی شرکت‌ها اثر معنادار بگذارند.

۰۷:۱۵:۱۹ گروه بورس: پس از مدت‌ها انتظار بالاخره فرمول نهایی نرخ خوراک گازی پتروشیمی‌ها پس از تایید فرمول پیشنهادی وزارت نفت از سوی معاون اول رئیس‌جمهور، از سوی وزیر نفت ابلاغ شد. قیمت گاز طبیعی میانگینی از قیمت‌های داخلی، صادراتی و وارداتی و همچنین نرخ گاز طبیعی است که در بازار معامله می‌شود. با مشخص شدن نرخ تقریبی خوراک عمده نظرات به متغیر بودن این نرخ اشاره داشت که در شرایط کنونی این نرخ به زعم بیشتر کارشناسان کمتر از ۹ سنت و بین ۸ تا ۹ سنت ارزیابی شده است. تعیین نهایی نرخ خوراک از دو منظر بر بازار سهام اثرگذار است.

نخست آنکه حذف ابهام نرخ خوراک از بزرگترین گروه بورس تهران، گروه شیمیایی، عاملی بسیار مهم برای بازار محسوب می‌شود و در فضای مثبت بورس این موضوع به قطع می‌تواند اعتماد به بازار سهام را بیشتر کند. از سوی دیگر، در حالی که انتظارات بازار بر نرخ خوراک ۱۳ سنت به ازای هر متر مکعب با نرخ دلار مبادله‌ای تاکید داشت (تاکید چندباره وزیر نفت بر این نرخ در ماه‌های اخیر)، در شرایط کنونی نرخ تعیین شده، از موارد حمایتی در بازار محسوب می‌شود. همان طور که اشاره شد گمانه زنی درخصوص نرخ خوراک گازی بر اساس فرمول جدید بین ۸ تا ۹ سنت متفاوت است. با این حال، انتظار می‌رود نرخ خوراک در روزهای آینده از سوی وزیر نفت اعلام شود. «دنیای اقتصاد» نرخ خوراک در شرایط کنونی را معادل ۵/ ۸ سنت و با احتساب دلار مبادله‌ای (نرخ رسمی بانک مرکزی) در نظر گرفته و اثر این موضوع را بر صورت‌های مالی پتروشیمی‌های گازی محاسبه کرده است.

چند نکته در این جا مورد توجه است؛ ابتدا اینکه فرمول اعلامی از ابتدای سال ۹۵ قابل اجرا است و به نظر می‌رسد در سال ۹۴ همچنان نرخ قدیمی اثرگذار باشد. همچنین، نرخ در نظر گرفته شده در این تحلیل ۵/ ۸ سنت بوده، در حالی که برخی برآوردهای ۱۰ سنتی نیز داشته‌اند و باید منتظر ماند تا نرخ دقیق از سوی وزیر نفت اعلام شود. به هر حال، نفس شفاف‌سازی این نرخ برای بازار سهام بسیار مهم تر از رقم آن است. ضمن آنکه به هر حال، نرخ‌های برآوردی از ۱۳ سنت قبلی بالاتر و به نفع بورس تهران خواهد بود. با نگاهی به‌صورت‌های مالی شرکت‌های پتروشیمی با خوراک گازی مانند زاگرس، شپدیس، شیراز، کرمانشاه و فن آوران نرخ خوراک گازی در برآورد سال مالی منتهی به اسفند ۹۴ نرخ‌های متفاوتی مشاهده می‌شود. گرچه نرخ خوراک کنونی و با احتساب نرخ دلار مبادله‌ای (۳۰۱۷ تومان) همچنان اثر منفی را بر سودآوری این شرکت‌ها به دنبال خواهد داشت، اما باید به این موضوع توجه کرد که بازار انتظار خوراک ۱۳ سنتی را با دلار بیش از ۳۰۰۰ تومان می‌کشید در نتیجه این موضوع اثر خود را بر قیمت سهام این شرکت‌ها در ماه‌های گذشته منعکس کرده بود.

در ادامه تغییرات سودآوری این شرکت‌ها با احتساب خوراک ۵/ ۸ سنتی و نرخ دلار ۳۰۱۷ تومانی ارائه شده است. با توجه به این موضوع که این نرخ برای سال مالی ۹۵ قابل اجرا است، فرض شده صورت‌های مالی برای سال آینده تنها در خرید خوراک مصرفی تغییر داشته باشند. به این ترتیب، کلیتی از اثر نرخ خوراک فعلی را می‌توان بر سودآوری این شرکت‌ها به دست آورد. در این میان، برخی کارشناسان نرخ خوراک را بیش از ۱۰ سنت بر اساس فرمول محاسبه کرده‌اند، ولی با توجه به اینکه عمده نظرات بین ۸ تا ۹ سنت بود. از فرض ۵/ ۸ سنت به ازای هر متر مکعب در محاسبات استفاده شده است.

۰۷:۱۴:۰۰ گروه خودرو: تازه‌ترین آمار بانک مرکزی نشان‌دهنده آن است که شاخص بهای تولید‌ وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم‌تریلر در حالی در آذرماه ۹۳ نسبت به ۹۲ با رشد ۵/ ۱۹ درصدی مواجه بوده که این آمار در آذرماه سال‌جاری نسبت به سال قبل از آن به رقم ۱/ ۵ درصد رسیده است.

این آمار بیانگر آن است که تورم تولیدکننده خودرو امسال با روند کاهشی مواجه بوده است. در این بین برخی از کارشناسان دلیل آن را کاهش تیراژ خودروسازان عنوان می‌کنند. تولید‌کنندگان خودرو از خردادماه سال‌جاری به دلیل رکود حاکم بر بازار، تیراژ تولید را در حالی کاهش دادند که به‌واسطه تسهیلات ۲۵ میلیونی از آذرماه کمی بر تیراژ خود افزودند با این حال به‌دلیل عدم تقاضای مناسب از سوی بازار افزایش قیمت منتفی به‌‌نظر می‌رسید به همین دلیل با توجه به تورم تولید، شرکت‌های خودروساز در شرایط کنونی قادر به افزایش قیمت محصولات خود نیستند. شاخص بهای تولید‌کننده، قیمت کالاها در کارخانه و مبداء تولید را در نظر می‌گیرد. این شاخص به‌صورت یک شاخص وزنی از قیمت عمده‌فروشی کالاها یا قیمت‌های تولیدکننده محاسبه می‌شود؛ به همین دلیل برخی شاخص بهای تولیدکننده را شاخصی می‌دانند که روندهای قیمتی در بازارهای عمده‌فروشی، صنایع تولیدی و بازار کالاها را منعکس می‌کند.

۰۷:۱۳:۴۰ دنیای اقتصاد: مدیرکل بین‌الملل بانک مرکزی با اشاره به دستاوردهای کلان اجرای برجام در بانکداری ایران از لغو تحریم‌های بانکی اروپا و تحریم‌های ثانویه آمریکا خبر داد.

به گزارش روابط‌عمومی بانک‌مرکزی، حسین یعقوبی میاب با اشاره به از سرگیری حمایت‌های مالی از جمله کمک مالی و وام‌های ترجیحی به دولت ایران گفت: کمک مالی و وام‌های ترجیحی به این صورت است که موسسات بین‌المللی می‌توانند نسبت به ارائه وام‌های توسعه‌ای برای تامین مالی پروژه‌های عمرانی کشور در چارچوب ضوابط متعارف بین‌المللی اقدام کنند. وی افزود: با اجرایی شدن برجام تمام تحریم‌‌های مالی از جانب اتحادیه اروپا لغو‌ و دسترسی به منابع ارزی ایران در تمام کشورها و امکان نقل‌وانتقال آنها میسر خواهد شد؛ ضمن آنکه تمام منابع مالی و اقتصادی متعلق به اشخاص حقیقی، حقوقی و نهادها از جمله بانک‌ها و موسسات مالی ایرانی، بانک مرکزی و افرادی که از لیست‌های تحریم خارج شده‌اند، آزاد و در اختیار ایران قرار می‌گیرد.

مدیرکل بین‌الملل بانک‌مرکزی، با بیان اینکه در شرایط بعد از اجرای برجام نقل‌وانتقال منابع بین اشخاص حقیقی، حقوقی خارجی و ایرانی مجاز می‌شود، اضافه کرد: مشارکت و روابط کارگزاری بانکی فی‌مابین بانک‌های ایرانی و خارجی گسترش می‌یابد و فعالیت‌های متعارف بانکی همچون گشایش اعتبار اسنادی و صدور ضمانت‌نامه بانکی انجام می‌شود. وی از جمله دستاوردهای شرایط بعد از اجرای برجام را کاهش هزینه عملیات ارزی و به تبع آن کاهش هزینه کالاهای وارداتی دانست و تاکید کرد: شعب بانکی، شرکت‌های تابعه یا دفاتر نمایندگی بانک‌های ایرانی در خارج از کشور امکان افتتاح خواهند داشت و بانک‌های خارجی در منطقه اصلی و مناطق آزاد ایران نیز متقابلا مجاز به این نوع فعالیت‌ها می‌شوند.

مدیرکل بین‌الملل بانک مرکزی مجاز شدن ارائه خدمات پیام‌رسانی مالی به اشخاص حقیقی و حقوقی از جمله سوئیفت را از دستاوردهای مهم بعد از برجام برای نظام بانکی عنوان کرد و گفت: بر این اساس تمام خدمات مرتبط امور مالی و بانکی شامل کمک‌های فنی، آموزشی، بیمه، بیمه اتکایی، حمل‌ونقل، واسطه‌گری و هر گونه خدماتی که به‌طور متعارف برای انجام این فعالیت‌ها لازم است، برای نظام بانکی مهیا خواهد شد. یعقوبی با بیان اینکه تحریم‌‌های مرتبط با خرید، پذیره‌نویسی یا تسهیل انتشار دیون حاکمیتی ایران، شامل اوراق قرضه دولتی لغو می‌شود، افزود: همچنین تحریم‌های مرتبط با طلا و دیگر فلزات گرانبها و خدمات مرتبط با آنها لغو خواهد شد. این مسوول بانک مرکزی‌ لغو تحریم‌های ثانویه آمریکا و آزاد شدن خرید و فروش اسکناس این کشور با دولت ایران را با اجرایی شدن برجام امکان‌پذیر خواند و تصریح کرد: ‌البته باید یادآور شد که با رفع یا تعلیق تحریم‌های آمریکا بعد از اجرای برجام، اشخاص و موسسات مالی آمریکایی نمی‌توانند با اشخاص ایرانی همکاری کنند.

۰۷:۱۲:۳۹ گروه صنعت و معدن: همزمان با اجرای برجام و برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی، وزیر صنعت، معدن و تجارت در نشست خصوصی با فعالان اقتصادی از تدابیر ۵ گانه برای خروج از رکود خبر داد. خبر اعلام شده در حالی است که امروز نیز محمد‌رضا نعمت‌زاده به منظور بررسی مشکلات بخش تولید میهمان پارلمان بخش خصوصی خواهد بود.

رکود حاکم بر بازار را می‌توان یکی از چالش‌های اصلی دولت دانست که تاکنون راهکارهای بسیاری برای عبور از آن درنظر گرفته است اما راهکارهای پیشنهادی تاکنون نتوانسته گره رکود حاکم بر بازار را باز کند. حال وزیر صنعت، معدن و تجارت در دیدار خصوصی خود با فعالان اقتصادی و نظرخواهی از آنها ۵ راهکار برای خروج از رکود را پیش‌بینی کرده است. «بهبود فضای کسب و کار برای فعال‌ترسازی بخش خصوصی، ارائه اعتبار خریداران داخلی و خارجی، هدایت واردات غیررسمی به رسمی، توسعه صادرات و رفع موانع و ارائه تسهیلات و مشوق‌های لازم، حمایت هدفمند و زماندار از صنایع به دلیل پایین بودن رقابت‌پذیری تولیدات صنعتی و اجازه ورشکستگی به بنگاه‌های غیرصنعتی میان فعالان صنعتی و بازرگانی» راهکارهایی است که به‌عنوان تدابیر ۵‌گانه برای خروج از رکود از سوی وزیر پیشنهاد شد.

علاوه بر راهکارهای مذکور، راهکارهای دیگر نیز از سوی سایر مدعوین در این نشست پیشنهاد شد که از میان راهکارهای بلندمدت و کوتاه‌مدت، وزیر صنعت،معدن و تجارت ۵ راهکار را برای عبور از رکود در این مرحله در نظر گرفت. در این نشست فعالان اقتصادی رشد ناکافی صادرات کالا و خدمات و رشد محصولات پتروشیمی، رشد قاچاق کالا به کشور و اختصاص بخش اعظمی از بازار به کالاهای قاچاق، کسری بودجه و عدم رشد بودجه عمرانی که موجب عدم تحرک در رشد اقتصاد شد، کاهش درآمد واقعی مردم به‌طوری‌که امکان افزایش تقاضا را از بین برد و از سوی دیگر سیستم بانکی به دلیل اینکه نمی‌تواند با اتخاذ سیاست‌ها، محرک تقاضا باشد و اقتصاد کشور را از رکود خارج کند از عوامل اصلی رکود دانستند و برای عبور از این چالش، راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدتی را پیشنهاد دادند. در راهکار کوتاه‌مدت پیشنهادی از سوی فعالان بخش خصوصی مشتمل بر چند بخش ارائه شد که شامل «افزایش اعتبارات بانکی، کاهش تعرفه‌های واردات به‌طوری‌که میزان فعالیت‌های قاچاق کاهش یابد، تسهیل فضای کسب و کار، اعمال سیاست تشویق صادرات، متعادل شدن رفتار دولت (کاهش فشار مالیاتی به کارآفرینان)، کاهش هزینه مبادله با استفاده از فرصت پساتحریم، اصلاح نرخ سود بانکی، کاهش بدهی دولت به بانک‌ها، پیمانکاران، سازمان‌های بازنشستگی و… ‌ایجاد تعادل میان سیاست جلوگیری از تورم و ایجاد رونق، استفاده بهینه و هدفمند از امکانات مالی آزاد شده در پساتحریم و اعتبارات و سرمایه‌گذاری‌های خارجی و اتخاذ سیاست متعادل به‌طوری‌که اصرار دولت بر تک نرخی شدن تورم موجب عمیق‌تر شدن رکود نشود» است.

برای راهکارهای بلندمدت نیز فعالان بخش خصوصی در این نشست ۷ راهکار «استفاده از خدمات پروژه‌ها به‌جای اجرای پروژه توسط دولت و واگذاری پروژه‌ها، اصلاح سیستم بانکی، گسترش رقابتی بخش‌های صنعت، معدن و خدمات ، تک نرخی کردن ارز، اتخاذ تدابیری برای حل مشکل پرداخت یارانه، اتخاذ تدابیری برای حل مشکل اسراف در استفاده از انرژی و اجرای سیاست‌های تامین مالی پروژه‌های عمرانی به‌طوری‌که منافع حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها جواب سرمایه‌گذاری را بدهد» را پیشنهاد دادند. وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه درباره مباحث مطروحه برای چگونگی خروج از رکود در بخش صنعت، گفت: برای خروج از رکود مواردی نظیر بهبود فضای کسب و کار برای فعال‌ترسازی بخش خصوصی، ارائه اعتبار خریداران داخلی و خارجی، هدایت واردات غیررسمی به رسمی، توسعه صادرات و رفع موانع و ارائه تسهیلات و مشوق‌های لازم، حمایت هدفمند و زماندار از صنایع به دلیل پایین بودن رقابت‌پذیری تولیدات صنعتی و اجازه ورشکستگی به بنگاه‌های غیرصنعتی میان فعالان صنعتی و بازرگانی مطرح است.

فشارهای مالیاتی کم شود

نعمت‌‌زاده در یازدهمین جلسه شورای مشورتی امور بازرگانی علاوه بر راهکارهای عبور از رکود به کاهش پلکانی تعرفه‌ها نیز پرداخت و در این خصوص گفت: تعرفه یکی از ابزارهای حمایتی دولت از صنایع کشور است و ما درصدد هستیم تا طبقات تعرفه‌ای را از طبقه ۱۰ به طبقه ۶ کاهش دهیم. تعداد طبقات تعرفه‌ای را که سابق بر این ۱۴ طبقه بود در سال ۹۴ به ۱۰ طبقه و در سال آینده به ۸ طبقه و در سال ۹۶ به ۶ طبقه خواهیم رساند. وی افزود: حمایت نامعقول و غیرهدفمند دولت از صنایع مشکل‌زاست و ما باید با دسترسی به نتایج مطالعات و بررسی علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی و تکیه بر محاسن آن اجازه ورشکستگی به برخی از بنگاه‌های غیرصنعتی را بدهیم.

نعمت‌زاده با بیان اینکه کشور ما جزو کشورهای نوظهور صنعتی است، افزود: پس از برجام وارد مذاکرات WTO خواهیم شد و برای رونق فضای کسب و کار باید منابع داخلی را به منابع خارجی متصل کنیم. وزیر صنعت، معدن و تجارت در بخش دیگری از سخنان خود گفت: تکمیل نبودن زنجیره تولید یکی از عمده‌ترین مشکلات صنعتی کشور است که با فرمول‌های مختلفی با لحاظ شرایط فعلی اقتصاد کشور در‌صدد حل آن هستیم. وی در ادامه «تحریم» را یکی از بزرگ‌ترین مشکلات صنعتی معرفی کرد و گفت: در این دوران صنایع به سختی می‌توانند رقابت‌پذیر شده و صادرات رقابت‌پذیر داشته باشند و تا زمانی که تحریم‌ها رفع کامل نشود، این مشکلات کماکان باقی است. نعمت‌زاده گفت: با توجه به اینکه در شرایط کنونی اقتصاد کشور وابستگی به نفت کمتر شده است، باید فشار مالیاتی به تولیدکنندگان نیز کم شود، همچنین بالا بودن هزینه مبادله و حمل و نقل در تولید از عواملی هستند که بر صنعت موجود فشار می‌آورند.

۰۷:۱۱:۵۹ دنیای اقتصاد: روز گذشته همزمان با حضور وزیران خارجه ایران و آمریکا و نیز هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا در وین، زمینه برای اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) فراهم شد. رفع تحریم‌های هسته‌ای اتحادیه اروپا و آمریکا علیه ایران از نتایج چنین روزی است. دیپلمات‌های ایرانی پس از دو سال مذاکره فشرده ضمن تلاش برای احقاق حقوق هسته‌ای به حصر اقتصادی علیه ایران پایان دادند. براساس متن برجام، هفت حوزه اقتصاد ایران از شمول محدودیت‌های وضع شده خارج خواهد شد. براساس توافق صورت‌گرفته میان ایران و ۱+۵ حوزه انرژی و پتروشیمی، امور مالی و بانکی، صنعت بیمه، کشتیرانی و خدمات بندری، طلا و سایر فلزات گرانبها، نرم‌افزارها و صنعت خودرو، از فهرست تحریم خارج خواهند شد. علاوه بر این بخشی از تحریم‌های آمریکا که به بهانه‌های غیرهسته‌ای علیه ایران اعمال شده با استثنائاتی همراه شده است؛ فروش، اجاره و انتقال هواپیمای غیرنظامی و قطعات و خدمات مرتبط با آن به ایران، مبادلات و روابط تجاری و مالی شرکت‌های تابعه شرکت‌های آمریکایی در خارج آمریکا با ایران، واردات فرش و محصولات غذایی ایرانی از جمله پسته و خاویار به آمریکا از جمله موارد نقض‌شده تحریم‌های غیرهسته‌ای است. «دنیای اقتصاد» در گزارشی تحلیلی به حوزه‌های لغو تحریم شده و روش حذف آن پرداخته است.

دکتر حمید قنبری: برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با یکسری تاریخ‌های کلیدی تعریف شده است. روز نهایی شدن، روز پذیرش، روز اجرا، روز انتقال و روز خاتمه روزهایی هستند که در برجام به آنها اشاره شده است. مهم‌ترین تاریخ کلیدی در برجام، «روز اجرا است». با رسیدن روز اجرا این پرسش برای فعالان اقتصادی و عموم مردم مطرح است که در این روز چه اتفاقاتی خواهد افتاد و چرا روز اجرا برای اقتصاد ایران مهم است؟ نکته دیگر آنکه تغییراتی که از روز اجرا در رژیم تحریم‌های ایران رخ خواهند داد، چه خواهد بود؟

نخستین پرسش درخصوص روز اجرا این است که روز اجرا چه روزی است؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که براساس برجام، روز اجرا روزی است که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای گواهی می‌کند که ایران تعهدات هسته‌ای خود براساس برجام را انجام داده است. این تعهدات در بخش‌های «۱-۱۵ تا ۱۱-۱۵» ضمیمه پنجم برجام قید شده‌اند. در این روز، هم ایالات‌متحده آمریکا و هم اتحادیه اروپا اقدامات لازم برای رفع تحریم‌های ایران را انجام خواهند داد. البته باید توجه داشت که همه تحریم‌های رفع شده علیه ایران در این روز لغو یا تعلیق نخواهند شد، بلکه برخی از تحریم‌ها در روز انتقال یا Transition Day لغو یا تعلیق خواهند شد و برخی دیگر هم خارج از مسائل مربوط به برجام هستند و تحت تاثیر آن قرار نخواهند گرفت. برای تعیین دقیق اینکه کدام تحریم‌ها در روز اجرای برجام برداشته خواهند شد و کدام تحریم‌ها باقی خواهند ماند لازم است که به متن برجام و شیوه‌نامه‌های لغو تحریم‌ها که از سوی اروپا و آمریکا منتشر شده است توجه کرد.

رفع تحریم‌ها در روز اجرا

اتحادیه اروپا در روز اجرا، تحریم‌های مالی و اقتصادی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را لغو خواهد کرد. این تحریم‌ها در قالب دو سند در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ علیه برنامه هسته‌ای ایران وضع شده‌اند و به‌طور مستقیم در نظام حقوقی اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن لازم‌الاجرا هستند. البته برخی از مفاد مقررات مزبور در روز اجرا به حالت تعلیق درخواهند آمد و اختتام آنها در روز انتقال یعنی ۸ سال دیگر خواهد بود. علاوه بر این، اتحادیه اروپا یکسری اشخاص و نهادها را از روز اجرا از فهرست تحریم‌های خود خارج می‌کند. خروج نام برخی اشخاص و نهادها که مشمول تحریم‌های سازمان ملل متحد نیز قرار داشته‌اند در روز انتقال، یعنی ۸ سال دیگر خواهد بود. ایالات‌متحده آمریکا نیز در روز اجرا تحریم‌های ثانویه مرتبط با مسائل هسته‌ای را رفع خواهد کرد. مقصود از تحریم‌های ثانویه آن تحریم‌هایی هستند که مخاطب آنها اشخاص غیرآمریکایی هستند و آمریکا با وضع آنها اشخاص و شرکت‌های غیرآمریکایی را از مبادله و تعامل با ایران منع کرده است. این تحریم‌ها شامل حوزه‌های زیر هستند:

۱- مسائل مالی و بانکی؛

۲- خدمات بیمه، بیمه اتکایی و پذیره‌نویسی؛

۳- صنعت انرژی و پتروشیمی؛

۴- صنعت کشتی‌سازی و کشتیرانی؛

۵- طلا و سایر فلزات گرانبها؛

۶- فلزات و نرم‌افزار؛

۷- صنعت خودرو ؛

۸- امور مرتبط با هر یک از مسائل فوق .

تحریم‌های فوق در قالب یکسری احکام حقوقی درج شده‌اند که یا به شکل قانون هستند یا به شکل دستورهای اجرایی رئیس‌جمهور یا به شکل مقررات و بیانیه‌های خزانه‌داری. ایالات‌متحده آمریکا درخصوص هر یک از این احکام حقوقی به نحو خاص که برای دولت مقدور است مقرره مربوط را لغو یا تعلیق می‌کند. با این حال در کنار این احکام حقوقی یکسری فهرست‌ها نیز وجود دارند که در آنها نام اشخاص و نهادهای مشمول تحریم‌ها نیز آمده است. این فهرست‌ها متعدد و متنوع هستند و عبارتند از؛ فهرست اشخاص معین شده و بلوکه شده که به اختصار به آن SDN List می‌گویند، فهرست اشخاص فرارکننده از تحریم که به اختصار به آن FSE List می‌گویند و فهرست اشخاص مشمول تحریم که در فهرست SDN نیستند و به آن Non-SDN Iran Sanctions Act List می‌گویند.

اثر قرار داشتن نام افراد در این فهرست چه بود؟

به‌طور کلی اگر نام فرد یا شرکتی در این فهرست قرار می‌گرفت، اولا دارایی‌های آن نزد اشخاص آمریکایی مسدود می‌شد و ثانیا اشخاص غیرآمریکایی حق معامله و تجارت با آن را نداشتند و اگر چنین کاری را انجام می‌دادند، مجازات‌های خاصی که عمدتا به شکل محرومیت از دسترسی به بازار آمریکا بود درخصوص آنها اعمال می‌شد. ایالات‌متحده آمریکا براساس برجام متعهد شده نام بیش از ۴۰۰ شخص و نهاد ایرانی را از این فهرست‌ها خارج کند. نام این افراد و نهادها در پیوست شماره ۳ ضمیمه دوم برجام آمده است. از این رو باید از روز اجرا، اشخاص و نهادهای غیرآمریکایی می‌توانند با بیش از ۴۰۰ شخص ایرانی یادشده مبادلات تجاری و اقتصادی عادی داشته باشند و از این حیث مجازات و محدودیتی متوجه آنان نخواهد شد. با این حال، حدود ۲۰۰ شخص و نهاد ایرانی در فهرست‌های یادشده باقی خواهند ماند که برخی از آنها در روز انتقال که ۸ سال بعد از این است از فهرست تحریم‌ها خارج خواهند شد و برخی دیگر حتی پس از آن هم در فهرست تحریم‌ها باقی خواهند ماند (چون تحریم آنها غیرهسته‌ای است) بنابراین اشخاص و نهادهای غیرآمریکایی همچنان نمی‌توانند با این اشخاص تبادلات مالی داشته باشند وگرنه از دسترسی به بازار آمریکا محروم خواهند شد. با توجه به آنچه گفته شد تحریم‌های اولیه آمریکا به جای خود باقی می‌مانند و تحریم‌های ثانویه هسته‌ای آمریکا برداشته می‌شوند، اما این نکته دارای استثنائاتی نیز است. به عبارت بهتر؛ اگرچه به‌طور کلی تحریم‌های اولیه آمریکا به قوت خود باقی خواهند ماند، اما در سه مورد تحریم‌های اولیه نیز برداشته خواهند شد. تحریم‌های اولیه آمریکا در سندی تحت عنوان مقررات تحریم‌ها و معاملات ایران یا Iran Transactions and Sanctions Regula tions (ITSR)Rذکر شده‌اند. این مقررات، آمریکایی‌ها را از هرگونه معامله و تجارت با ایران منع می‌کند. ایالات‌متحده آمریکا براساس برجام متعهد شده است که در سه مورد از این مقررات عدول ‌کند و اجازه معامله و تجارت میان اشخاص ایرانی با اشخاص آمریکایی را صادر ‌کند. این سه مورد عبارتند از:

۱- صادرات، فروش، اجاره و انتقال هواپیمای غیرنظامی و قطعات و خدمات مرتبط با آن به ایران؛

۲- مبادلات و روابط تجاری و مالی شرکت‌های تابعه شرکت‌های آمریکایی در خارج آمریکا با ایران؛

۳- واردات فرش و محصولات غذایی ایرانی از جمله پسته و خاویار به آمریکا.

در رابطه با مورد اول از سه مورد فوق مجوزهایی که صادر خواهد شد به‌صورت موردی خواهد بود و درخصوص دو مورد بعدی، مجوزهای کلی و عمومی صادر خواهد شد. این به آن معنا است که لازم نیست برای هر معامله خاص، از مقامات ذی‌صلاح آمریکا اخذ مجوز شود. آنچه در بالا گفته شد، بیانگر تحریم‌هایی است که در روز اجرا برداشته خواهند شد. با این حال درک کامل نظام تحریم‌های آمریکا بدون درک اینکه چه تحریم‌هایی حتی پس از روز اجرا باقی خواهند ماند کامل نمی‌شود. از این رو در ادامه به تبیین تحریم‌هایی می‌پردازیم که حتی پس از روز اجرا باقی خواهند ماند. همان‌طور که پیش از این گفته شد،تحریم‌های اولیه آمریکا به قوت خود باقی خواهند ماند. این به آن معنا است که اشخاص و نهادهای آمریکایی (به جز در رابطه با سه استثنای اشاره شده) همچنان ممنوع از معامله و برقراری روابط اقتصادی با اشخاص و نهادهای ایرانی هستند. علاوه بر این،تحریم‌هایی که مربوط به توقیف دارایی‌های دولت ایران یا asset freeze هستند نیز به قوت خود باقی خواهند ماند. مقصود از تحریم‌های مربوط به توقیف دارایی‌ها چیست؟ این تحریم‌ها ریشه در دستور اجرایی شماره ۱۳۵۹۹ آمریکا و بخش ۵۶۰-۲۱۱ از ITSR دارند. براساس این دو مقرره اشخاص آمریکایی نه تنها حق معامله با اشخاص دولتی در ایران را ندارند، بلکه مکلفند دارایی‌های دولت ایران و اشخاصی که دولتی محسوب شوند را توقیف کنند. مقصود از دارایی در این مقررات هم دارایی‌هایی است که مستقیما متعلق به دیگران است و هم دارایی‌هایی است که دولت ایران در آنها دارای منفعت است. تکلیف مزبور برای اشخاص آمریکایی حتی پس از روز اجرا نیز به قوت خود باقی خواهد ماند، مگر اینکه دارایی مزبور از مقررات ITSR مستثنی شده باشد یا اینکه دارایی‌ یاد شده مربوط به معامله‌ای باشد که درخصوص آن از «OFAC» یا اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا مجوز گرفته شده باشد.

از باقی ماندن تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران، یک نتیجه دیگر نیز می‌توان گرفت. اگر کالایی در آمریکا تولید شده باشد، صادرات آن به ایران ممنوع است. چون صادرات چنین کالایی به ایران جز از طریق نقض تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران ممکن نیست. حال اگر یک آمریکایی کالا را به کشوری دیگر صادر کند و آنگاه آن کالا از کشور مزبور به ایران صادر شود، آیا این کار نقض تحریم‌ها خواهد بود؟ پاسخ این است که اگر کالا با علم و قصد اینکه پس از صادرات به یک کشور ثالث به ایران فرستاده شود، صادر شده باشد، تحریم‌های ایران نقض شده است. به عبارت دیگر، آمریکاییان نمی‌توانند با استفاده از یک کشور ثالث، ممنوعیت صادرات کالا به ایران را دور بزنند و دور زدن تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران، همچنان ممنوع و مشمول مجازات است. علاوه بر باقی ماندن تحریم‌های اولیه آمریکا، تحریم‌های ثانویه غیرهسته‌ای این کشور نیز به قوت خود باقی خواهند ماند. این تحریم‌ها عبارتند از تحریم‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تحریم‌های مربوط به اشخاصی که در فهرست SDN باقی می‌مانند، تحریم‌های مربوط به ادعای تلاش ایران برای دستیابی به سلاح کشتار جمعی، تحریم‌های مربوط به ادعای حمایت ایران از تروریسم و تحریم‌های حقوق بشری. این تحریم‌ها همگی خارج از حوزه برجام هستند و از آنجا که عناوین یاد شده موضوع مذکرات میان ایران و کشورهای گروه ۱+۵ نبوده‌اند، تحریم‌های مزبور نیز باقی خواهند ماند. همان‌طور که گفته شده به غیر از مقررات تحریم‌ها فهرست‌های تحریم‌ها وجود دارد. پیش از روز اجرا، فهرست‌های برجام شامل بیش از ۶۰۰ نام مرتبط با ایران است با اجرای برجام بیش از ۴۰۰ نام از این فهرست خارج خواهند شد و حدود ۲۰۰ نام در آن باقی نخواهند ماند. آن اشخاص و نهادهایی که از فهرست خارج می‌شوند دیگر مشمول تحریم‌های ثانویه آمریکا نخواهند شد. به عبارت بهتر، اشخاص و نهادهای غیرآمریکایی، به دلیل کارکردن با آنها مشمول تحریم نخواهند شد.

۲۰۰ شخص و شرکت باقیمانده همچنان در وضعیت قبل از تحریم باقی خواهند ماند و بنابراین غیرآمریکاییان نمی‌توانند با آنها مبادله‌ای داشته باشند. آیا این فهرست‌ها برای همیشه به همین صورت باقی خواهند ماند؟ پاسخ منفی است. فهرست ۴۰۰ نفره در روز اجرا که ۸ سال دیگر است تکمیل خواهد شد و افراد و نهادهای دیگری به آن اضافه خواهند شد یعنی یکسری افراد و نهادهای ایرانی در روز انتقال از فهرست تحریم‌ها خارج خواهند شد. علاوه بر این فهرست ۲۰۰ نفره که شامل اشخاص باقی‌مانده از فهرست تحریم‌ها است نیز در آینده امکان اصلاح دارد. ممکن است در نتیجه سایر تحریم‌های باقی مانده علیه ایران تحت عناوینی همچون حقوق بشر، تروریسم و … اشخاص جدیدی به این فهرست‌ها اضافه شوند اما باید توجه داشت که اگر ایالات‌متحده آمریکا در پی آن باشد که افراد خارج شده از فهرست تحریم‌ها را تحت عناوین دیگر مجددا مشمول تحریم قرار دهد و با این بهانه تحریم‌های برداشته شده را اعاده کند، مرتکب نقض تحریم‌ها شده است و این امر به‌عنوان یکی از تعهدات تحریمی آمریکا در برجام در نظر گرفته شده است. اتحادیه اروپا نیز درخصوص فهرست‌های تحریم‌ها وضعیت مشابهی دارد. پس از روز اجرا، علی‌الاصول اشخاص اروپایی می‌توانند با اشخاص ایرانی تعامل و روابط اقتصادی و مالی داشته باشند.

دو استثنا

با این حال،این امر دو استثنا دارد. استثنای اول عبارت است از افرادی که تا ۸ سال دیگر در فهرست تحریم‌های اروپا باقی می‌مانند و نام آنها در فهرست‌ شماره ۲ ضمیمه دوم برنامه جامع اقدام مشترک آمده و استثنای دوم نیز عبارت است از افرادی که تحریم‌های آنها مرتبط با برنامه هسته‌ای نیست، بنابراین برجام تاثیری بر وضعیت آنها نخواهد داشت. اتحادیه اروپا فهرست نام افرادی که بعد از روز اجرا مشمول تحریم‌ها باقی خواهند ماند را از طریق پایگاه اینترنتی خود در دسترس عموم قرار خواهد داد.

مکانیزم برداشته شدن تحریم ایالات‌متحده

حال که مشخص شد چه تحریم‌هایی برداشته خواهند شد و چه تحریم‌هایی باقی خواهند ماند، این پرسش قابل طرح است که مکانیزم برداشته شدن تحریم‌های آمریکا چه‌ هستند؟ در پاسخ به این پرسش باید اظهار کرد که ایالات‌متحده آمریکا از طریق چهار مکانیزم مبادرت به برداشتن تحریم‌ها می‌کند.

نخستین مکانیزم عبارت است از: waiver یا خودداری از اجرای قوانین تحریمی. همان‌طور که پیش از این اشاره شد برخی از تحریم‌های آمریکا به موجب قوانین وضع شده‌اند و بنابراین دولت آمریکا اختیار لغو یا تعلیق آنها را ندارد، اما در اکثر قوانین مزبور،‌ این اختیار داده شده است که بنا به ملاحظاتی همچون امنیت ملی یا منافع ملی از اجرای تحریم‌ها خودداری کند. رئیس‌جمهوری آمریکا براساس برجام متعهد شده است که از این اختیار خود در راستای اجرای برجام استفاده کند و عملا نیز در تاریخ ۱۸ اکتبر ۲۰۱۵ این کار را کرده است. تاریخ مزبور، روز پذیرش برجام بود و در آن تاریخ رئیس‌جمهوری آمریکا سندی را تحت عنوان waiver صادر و اعلام کرد در صورت اجرای تعهدات هسته‌ای ایران براساس برجام، یکسری waiverها عملا اجرایی خواهند شد.

دومین مکانیزم عبارت است از: استفاده از اختیارات صلاحدیدی یا Discretionary Authoritis؛ مقصود از اختیارات صلاحدیدی، اختیاراتی است که به رئیس‌جمهوری آمریکا داده شده است و براساس آن رئیس‌جمهوری می‌تواند یکسری تحریم‌ها را اجرا کند. رئیس‌جمهوری بر این اساس می‌تواند از این اختیار خود استفاده کند و برخی از تحریم‌ها را اجرا نکند. تفاوت waiver و اختیارات صلاحدیدی این است که در waiver اصل بر این است که رئیس‌جمهوری باید تحریم را اجرا کند مگر اینکه دلیلی باعث عدم اجرای آن شود، اما در اختیارات صلاحدیدی، تصمیم‌گیری درخصوص اجرا یا عدم اجرای تحریم بر عهده رئیس‌جمهوری است و اصل بر عدم اجرای تحریم‌ها است مگر اینکه رئیس‌جمهوری از حقوق خود مبنی بر اجرای اختیارات صلاحدیدی استفاده کند.

سومین مکانیزم برداشته شدن تحریم‌ها عبارت است از برداشتن نام اشخاص و نهادهای ایرانی و این امر شامل ۴۰۰ شخص و نهاد ایرانی می‌شود که از فهرست ۶۰۰ نفره موجود برداشته خواهند شد.

در نهایت، آخرین یا چهارمین مکانیزم برای برداشته شدن تحریم‌ها عبارت است از لغو آن دسته از دستورات اجرایی رئیس‌جمهوری که مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران هستند. چهار دستور اجرایی به شماره‌های ۱۳۵۴۷، ۱۳۵۹۰، ۱۳۶۲۲ و ۱۳۶۴۵ کاملا مربوط به برنامه هسته‌ای ایران هستند و بنابراین به‌طورکامل برداشته خواهند شد و یک دستور اجرایی به شماره ۱۳۶۲۸ نیز تا حدودی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران است و بنابراین بخش‌هایی از آن برداشته خواهند شد.

روش رفع تحریم‌های اروپا

مکانیزم رفع تحریم‌های اتحادیه اروپا به چه صورت خواهد بود؟ به‌طور خلاصه تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه برنامه هسته‌ای ایران در قالب یک تصمیم به شماره ۴۱۳ در سال ۲۰۱۰ و یک مقرره به شماره ۲۶۷ در سال ۲۰۱۲ وضع شده بودند. اتحادیه اروپا برای لغو این تحریم‌ها مجموعه اقداماتی ذیل را انجام خواهد داد:

نخست اینکه تصمیمی را به شماره ۱۸۳۶ صادر خواهد کرد. این تصمیم، اصلاح‌کننده تصمیم شماره ۴۱۳ خواهد بود و براساس آن، تمامی تحریم‌های هسته‌ای مقرر در تصمیم شماره ۴۱۳ از روز اجرا به حالت تعلیق درخواهند آمد. تصمیم مزبور، تکلیف توقیف دارایی‌ها و ممانعت از ارائه ویزا به اشخاصی که نام آنها در فهرست‌های اتحادیه اروپا آمده بود را نیز رفع خواهد کرد. به عبارت دیگر، افرادی که نام آنها در فهرست شماره ۱ از ضمیمه ۲ برجام قرار دارد، براساس تصمیم شماره ۱۸۶۳ می‌توانند از روز اجرا دارایی‌های خود را به هر کشوری که قصد دارند منتقل کنند و می‌توانند تقاضای ویزا از کشورهای اروپایی نیز داشته باشند. از این رو، محدودیت‌های برقرار شده در تصمیم شماره ۴۱۳ دیگر در مورد آنها اعمال نخواهد شد. علاوه بر این، براساس تصمیم شماره ۱۸۶۳ امکان صدور مجوز صادرات اقلام هسته‌ای به ایران نیز وجود خواهد داشت.

دوم اینکه اتحادیه اروپا مقرره‌ای را به شماره ۱۸۶۱ صادر خواهد کرد. این مقرره، برخی از مواد مقرره ۲۶۷ را نسخ می‌کند. این مقرره علاوه بر لغو تحریم‌های سابق، دربر دارنده یکسری ممنوعیت‌ها نیز است. این ممنوعیت‌ها مربوط به انتقال یکسری تجهیزات نظامی هسته‌ای و موشکی هستند که تحریم‌های آنها به قوت خود باقی خواهند ماند.

سوم اینکه شورای اروپا مقرره‌ای را به شماره ۱۸۶۲ صادر خواهد کرد. این مقرره مربوط به خروج افراد و نهادها از ضمیمه‌های شماره ۵ و ۶ تصمیم شماره ۴۱۳ و ضمیمه‌های شماره ۸ و ۹ مقرره شماره ۲۶۷ می‌شود. همان‌طور که قبلا گفته شد، تصمیم شماره ۱۸۶۳ هم مربوط به لغو تحریم‌ها می‌شود و هم مربوط به خروج نام افراد و نهادها از فهرست تحریم‌ها. قسمتی که مربوط به خروج نام افراد از فهرست‌ها می‌شود، در مقرره شماره ۱۸۶۲ درج شده است.

مساله دیگر این است که آیا خدمات مرتبط با اموری که در رابطه با آنها تحریم‌ها برداشته‌ شد نیز گزارش شوند؟

پاسخ به این پرسش به‌طور کلی مثبت است و همان‌طور که در برجام تصریح شده است، خدمات مرتبط با حوزه‌هایی که در آنها تحریم‌ها برداشته می‌شوند نیز به‌طور خود‌به‌خود و بدون اینکه نیازی به تصریح وجود داشته باشد، آزاد می‌شوند. با این حال و در این خصوص باید به دو نکته توجه کرد؛ نخست اینکه خدمات مرتبط فقط توسط اشخاص غیر آمریکایی قابل ارائه به اشخاص ایرانی هستند و اشخاص آمریکایی همچنان از هرگونه مبادله و تجارت با ایران ممنوع هستند و نمی‌توانند با ایران و اشخاص ایرانی رابطه داشته باشند. دوم اینکه حتی اشخاص غیر آمریکایی نیز نمی‌توانند این خدمات را به اشخاصی که در فهرست تحریم‌ها باقی می‌مانند یا در آینده در آن فهرست قرار خواهند گرفت ارائه کنند.

خدمات مرتبط به چه معنا است؟

خدمات مرتبط معنایی بسیار عام و گسترده دارد و شامل اموری همچون کمک‌های تکنیکی، آموزش، بیمه، بیمه اتکایی، حق‌العمل کاری، حمل‌ونقل یا خدمات مالی در ارتباط با حوزه‌هایی که تحریم‌های آنها رفع شده است، می‌شود. در نهایت،‌ مساله دیگری که قابل طرح است این است که بر سر برنامه اقدام مشترک (JPOA) یا همان توافق ژنو که در ۲۳ نوامبر سال ۲۰۱۳ مورد توافق قرار گرفت و براساس آن یکسری تحریم‌های ایران به‌صورت موقت به حالت تعلیق درآمدند، چه خواهد آمد؟ پاسخ این است که برنامه اقدام مشترک، برنامه‌ای موقتی برای تعلیق برخی از تحریم‌های ایران بود که برای چند بار نیز تمدید شد. با این حال، نظر به اینکه تمامی امتیازاتی که ایران براساس برنامه اقدام مشترک به دست آورده بود به‌صورت گسترده‌تر در برجام هم در نظر گرفته شده‌اند، عملا با اجرای برجام، برنامه اقدام مشترک کنار گذاشته خواهد شد. پس از بیان مسائل فوق نوبت به بیان حوزه‌های لغو تحریم‌ها به‌صورت جزئی می‌رسد. در ادامه این حوزه‌ها به ترتیب توضیح داده خواهند شد.

حوزه لغو تحریم‌ها

نخستین حوزه لغو تحریم‌ها عبارت است از حوزه انرژی و پتروشیمی که یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی است که ایالات‌متحده آمریکا از سال ۱۹۹۵ تحرکات گسترده و دامنه‌داری را برای وضع تحریم‌ها درخصوص آن اعمال کرد و به این تحرکات تا سال ۲۰۱۳ ادامه داد. از روز اجرای برجام، ایالات‌متحده آمریکا به تلاش‌های خود برای کاهش فروش نفت ایران خاتمه خواهد داد. ریشه این تلاش‌ها در قانون اجازه دفاع ملی در سال ۲۰۱۲ بود. این قانون محدودیت‌هایی بر خرید نفت ایران و استفاده از عواید آن اعمال می‌کرد. با اجرای برجام، ایران می‌تواند عواید حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی خود را به هر جا که تمایل دارد، انتقال دهد و محدودیت‌هایی که بر ۲۰ کشور خریدار نفت ایران تحمیل شده بود و آنها را وادار به کاهش جدی خرید نفت خود از ایران می‌کرد، خاتمه خواهند یافت. از روز اجرای برجام، هیچ شخص غیرآمریکایی به‌دلیل خرید، فروش یا نقل‌و‌انتقال نفت ایران تحریم نخواهد شد. البته در این مورد این قید وجود دارد که معاملات مزبور نباید متضمن اشخاص باقی مانده در فهرست تحریم‌های آمریکایی یا اشخاص و نهادهای آمریکایی باشند؛ چراکه تحریم‌های اولیه آمریکا به قوت خود باقی خواهند ماند.

دومین حیطه مهم لغو تحریم‌ها، امور مالی و بانکی است. ایالات‌متحده آمریکا تقریبا تمامی بانک‌های ایران را مشمول فهرست تحریم‌های خود قرار داده بود و این به آن معنا بود که اشخاص غیرآمریکایی حق برقراری روابط اقتصادی با این بانک‌ها را نداشتند؛ چراکه از دسترسی به نظام مالی آمریکا ممنوع می‌شدند. اشخاص آمریکایی نیز براساس IFSR از هرگونه رابطه‌ای با کلیه اشخاص ایرانی و از آن جمله بانک‌های ایرانی ممنوع شده بودند. با اجرای برجام، اکثر بانک‌های ایرانی از فهرست تحریم‌ها خارج می‌شوند. از این رو، اشخاص و نهادهای غیرآمریکایی می‌توانند با بانک‌های ایرانی تعامل و روابط اقتصادی داشته باشند. علاوه‌بر این، تحریم‌های آمریکا علیه فعالیت‌های مرتبط با ریال ایران خاتمه خواهد یافت؛ ارائه اسکناس دلار آمریکا به دولت ایران آزاد خواهد شد؛ خرید، پذیره‌نویسی و تسهیل انتشار دیون حاکمیتی ایران مثل اوراق قرضه دولت ایران مشمول تحریم‌های ثانویه نخواهد بود و درنهایت، ارائه خدمات پیام‌رسانی مالی به بانک مرکزی ایران و آن دسته از بانک‌های ایرانی که از فهرست تحریم‌ها خارج می‌شوند آزاد خواهد شد. در نتیجه رفع تحریم‌های مالی و بانکی از روز اجرا، بانک‌ مرکزی ایران خواهد توانست وجوه محدود‌شده یا توقیف‌شده خود در خارج از کشور را به محل‌هایی که تمایل دارد، منتقل کند یا اینکه از آنها به هر نحو که تمایل دارد، استفاده کند. روشن است که با توجه به باقی ماندن تحریم‌های اولیه آمریکا، چنانچه وجوهی نزد اشخاص آمریکایی وجود داشته باشند یا در آمریکا باشند، مشمول این قاعده نخواهند بود.

سومین حوزه رفع تحریم‌ها مربوط به صنعت بیمه است. از روز اجرای برجام، تحریم‌های مربوط به بیمه و بیمه بیکاری که آمریکا علیه اشخاص و نهادهای غیرآمریکایی برقرار کرده بود از میان برداشته خواهند شد. به این ترتیب آنها می‌توانند به اشخاص و نهادهای ایرانی خدمات بیمه‌ای ارائه کنند و حتی اگر موضوعی که مسوول تحریم‌ها بوده است، قبلا مورد بیمه قرار گرفته باشد و حادثه‌ای درخصوص آن رخ داده باشد، پرداخت خسارت مربوط به آن امر بعد از اجرای برجام بلامانع خواهد بود. به‌عبارت دیگر، برای آزاد شدن بیمه پس از روز اجرای برجام، لازم نیست که هم قرارداد بیمه، هم وقوع خسارت و هم پرداخت آن پس از اجرای برجام باشند و همین که پرداخت خسارت پس از روز اجرا باشد، کافی است.

چهارمین حوزه، رفع تحریم‌های کشتیرانی، کشتی‌سازی و خدمات بندری است. از روز اجرای برجام، تحریم‌های مربوط به این امور برداشته خواهند شد و اشخاص و نهادهای غیرآمریکایی می‌توانند کالاها یا خدمات مهم در رابطه با صنایع مزبور را به ایران ارائه کنند. علاوه‌بر این، تحریم‌های اشخاصی که به‌عنوان بخشی از صنایع مزبور در ایران شناخته شده‌اند یا در کنترل اشخاص مزبور هستند، رفع خواهد شد. البته در این فعالیت‌ها نیز اشخاص موجود در فهرست تحریم‌ها و اشخاص آمریکایی نمی‌توانند حضور داشته باشند. علاوه‌بر این، اشخاص غیرآمریکایی می‌توانند مالک، بهره‌بردار، کنترل‌کننده یا بیمه‌کننده کشتی‌هایی باشند که نفت خام، فرآورده‌های نفتی، تولیدات پتروشیمی یا گاز طبیعی ایران را حمل می‌کنند.

پنجمین حوزه رفع‌تحریم‌ها، طلا و سایر فلزات گرانبها است. ایالات‌متحده آمریکا تحریم‌های مربوط به فروش، عرضه، صادرات یا نقل‌و‌انتقال طلا و فلزات گرانبها از ایران یا به ایران را خواه به‌طور مستقیم و خواه به‌طور غیرمستقیم برخواهد داشت. البته رفع این تحریم نیز شامل اشخاص غیرآمریکایی می‌شود و اشخاص آمریکایی نمی‌توانند این معاملات را با ایران انجام دهند. علاوه‌بر این، معاملات طلا و فلزات گرانبها نباید متضمن اشخاص و نهادهای موجود در فهرست تحریم‌ها باشند، وگرنه مشمول تحریم‌ها باقی خواهند ماند.

ششمین حوزه رفع تحریم‌ها، مربوط به نرم‌افزار و فلزات است.

ایالات‌متحده آمریکا از روز اجرا، تحریم‌های مربوط به فروش، عرضه و انتقال مستقیم و غیرمستقیم گرافیت، فلزات خام و نیمه‌ساخته مثل آلومینیوم، فولاد، زغال‌سنگ و نرم‌افزارهای فرآیندهای صنعتی را که به نحو ثانویه برقرار کرده بود، برخواهد داشت. این به آن معنا است که غیرآمریکاییان می‌توانند چنین تولیداتی را به ایران عرضه کنند؛ مشروط به اینکه اشخاص باقی‌مانده در فهرست تحریم‌های آمریکا در آنها حضور نداشته باشند و اشخاص آمریکایی نیز در چنین معاملاتی مدخلیت نداشته باشند.

درنهایت، هفتمین و آخرین بخش رفع تحریم‌ها، مربوط به صنعت خودرو است. تحریم‌های آمریکا در رابطه با فروش، عرضه یا انتقال کالاها و خدماتی که مرتبط با صنعت اتومبیل ایران هستند، از روز اجرای برجام لغو می‌شوند. این تحریم‌ها براساس توافق ژنو یا برنامه اقدام مشترک به حالت تعلیق درآمده بودند. از این رو اشخاص غیرآمریکایی از روز اجرای برجام به‌دلیل ارائه خدمات و کالاهای مزبور به ایران و صنعت خودرو آن با محدودیت و تنبیهی از‌سوی آمریکا مواجه نخواهند شد. در این مورد نیز اشخاص آمریکایی نمی‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم مداخله داشته باشند و اشخاص باقی‌مانده در فهرست تحریم‌ها نیز نباید نقش داشته باشند. حوزه‌های لغو تحریم‌ اتحادیه اروپا نیز تقریبا عین لغو تحریم‌های آمریکا هستند؛ با این تفاوت که اولا تحریم‌های اروپا به اولیه و ثانویه تقسیم نمی‌شوند و ثانیا اتحادیه اروپا در حوزه صنعت خودرو و ریال تحریمی علیه ایران ندارد و بنابراین در این حیطه‌ها مقرره لغو تحریمی نیز نخواهد داشت. با توجه به آنچه گفته شد، بخش اعظم تحریم‌های وضع شده علیه ایران از روز اجرا برداشته خواهند شد و از این رو می‌توان انتظار داشت که اجرای برجام البته با گذشت مدت زمانی معقول و متعارف، آثار خود را بر اقتصاد ایران به نحو محسوس بر جای بگذارد.

۰۷:۰۶:۵۸ محمود صدری

طبق قرارهای قبلی و آن‌گونه که وزیر خارجه ایران گفته است، لغو تحریم‌های ایران امروز آغاز می‌شود. معنای اقتصادیِ آغاز چنین فرآیندی، آزاد شدن تدریجی منابع ارزی بلوکه‌‌‌شده ایران و تسهیل مراودات بین‌المللی و به‌تبع آن تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی در ایران است. معنای سیاسیِ لغو تحریم‌ها نیز کاهش محدودیت‌های ارتباطی و گسترش و تعمیق ارتباطات جهانی ایران است.

نتیجه منطقی چنین تحولاتی نیز همان است که رئیس‌جمهوری ایران چندی پیش از آن به‌عنوان «احساس شدن آثار لغو تحریم‌ها» یاد کرد. حال پرسش این است که چنین آینده امیدوارکننده‌ای که منطقا باید شکل بگیرد، زمینه‌های واقعی و دست‌یافتنیِ قابل محاسبه هم دارد یا اینکه دولت ایران تا آینده‌ای غیرقابل پیش‌بینی باید همچنان به آثار روانی تحریم‌ها دل ببندد. بازار ایران در روزهای اخیر به‌گونه‌ای به استقبال لغو تحریم‌ها رفته است که از چیرگی عنصر روانی و فقدان تحلیل اقتصادی روشن از آینده حکایت دارد. کاهش ارزش دلار در بازار ایران که در پی افزایش تدریجی مهرماه امسال تا هفته گذشته رخ داده، حاوی این پیام است که متقاضیان دلار به سرازیر شدن ناگهانی این ارز مرجع به بازار امید بسته‌اند و مترصد خرید آن در قیمت‌های کمتر از قیمت هفته گذشته هستند. افسانه «گنج ۱۰۰ میلیارد دلاری» که اساسا معلوم نیست فرآیندهای حقوقی‌اش چقدر طول می‌کشد و چه زمانی وارد چرخه اقتصادی ایران می‌شود، از هم‌اکنون، اقتصاد را زیر سایه انتظار دوباره فرو برده است. نتیجه بدشگون این انتظار، احتمالا افزایش دوباره نرخ برابری دلار و جبران حبس روانی ارزش این ارز در آینده خواهد بود.

اجرایی شدن برجام، از منظر اقتصاد کلان حتما آثاری مثبت در پی خواهد داشت؛ اما این آثار مثبت عمدتا در حوزه فضای بین‌المللی کسب‌و‌کار ایرانیان است و فراتر از این هیچ چراغ جادویی ندارد که عوارض داخلی اقتصاد و در راس آنها ناکارآمدی، نرخ پایین بهره‌وری و نرخ پایین تشکیل سرمایه را درمان کند. از این رو، اگر برجام، اکسیری تلقی شود که به‌خودی‌خود، گرفتاری‌های داخلی اقتصاد را چاره خواهد کرد، چنین پنداشتی به‌زودی به مطالبه همیشگی تسهیلات ارزان دامن می‌زند و به سم فلج‌کننده اقتصاد تبدیل خواهد شد. برجام فقط نتیجه تدبیری دو ساله برای دفع خطرهای امنیتی ایران و رفع موانع کنشگری ایران در پهنه بین‌المللی و در یک کلام بازگشت به وضع اوایل دهه گذشته است. ملموس‌ترین اثر اقتصادی اجرای برجام آزاد شدن تدریجی همان میلیاردها دلاری است که از آن سخن گفته می‌شود؛ اما اگر هم چنین پولی به‌دست دولت ایران برسد، در بهترین حالت جبران کاهش کم‌سابقه قیمت نفت و احیانا بازپرداخت بخشی از دیون دولت را خواهد کرد نه چیزی بیشتر و این سخنی است که باید صادقانه به مردم گفته شود.

در حوزه سیاسی، وضع از این هم پیچیده‌تر است. کاهش فشار سیاسی غرب بر ایران لاجرم به افزایش فشارهای منطقه‌ای خواهد انجامید. همسایگان ایران، به‌ویژه عربستان و ترکیه، به‌درستی می‌دانند که در شرایط متعارف، همکاری ایران و غرب برای طرفین، منافع مشترک قابل اعتنایی دربردارد و بسیاری از فرصت‌هایی که در غیاب ایران در اختیار این کشورها قرار گرفته در معرض خطر قرار می‌گیرد؛ بنابراین بعید نیست که پابه‌پای گشایش در روابط ایران و غرب، رقابت‌های منطقه‌ای شدت بیشتری بگیرد. رقابت ترکیه با ایران، عمدتا اقتصادی و تجاری است؛ اما عناصر سیاسی و امنیتی، به‌ویژه در ترتیبات خاورمیانه و آسیای مرکزی هم در این رقابت دخیلند. رقابت عربستان بر عکس ترکیه بر سیاست و امنیت استوار است و اقتصاد و تجارت در رتبه بعدی قرار دارد. بنابراین استمرار دیپلماسی موفق ایران در زمینه بهبود فضای بین‌المللی، در گرو ابتکارهایی تازه در زمینه سیاست و تجارت منطقه‌ای است. گام نخست در این زمینه کشف فرصت‌های انتفاع مشترک از تجارت منطقه‌ای است که باید از ترکیه آغاز شود و با طی فرآیندی زمان‌بر و دشوار، عربستان و متحدانش را نیز دربربگیرد. این گام نخست چنان دشوار و دیریاب است که سخن گفتن از گام‌های بعدی قدری خیال‌پردازانه به‌نظر می‌رسد؛ اما از آنجا که قاعده دیپلماسی بر «دستور مذاکره داشتن» است، ایران از هم‌اکنون می‌تواند پیشاهنگ طرح بسیار دشوار اما احتمالا دست‌یافتنی «بازار مشترک خاورمیانه و خلیج فارس» شود. چنین طرحی حتما زودبازده نیست، اما پیشنهادکننده آن قطعا چیزی از دست نمی‌دهد و احتمالا در ترتیبات آینده منطقه حضوری جدی‌تر خواهد داشت؛ زیرا این قاعده تجربی و متواتر دیپلماسی است که «هرکس با دستور جلسه بیاید کامیاب نخست مذاکره است، ولو همه بندهای پیشنهادش جرح و تعدیل شود.» نتیجه اینکه برجام قرار نبوده و نیست که جای مسوولیت‌های دولت و ملت ایران را بگیرد و کار بزرگی که باید می‌کرد تا همین امروز کرده است و از این پس دیگر نمی‌توان آن را چیزی بیش از سندی تاریخی و مربوط به گذشته به‌شمار آورد.

۰۷:۰۴:۰۲ خزانه‌داری آمریکا جزییات رفع تحریم‌های ایران را اعلام کرد.

وزارت خزانه‌داری آمریکا با صدور دستورالعملی ۴۲ صفحه‌ای جزییات رفع تحریم‌های ایران را اعلام کرد.

۰۷:۰۱:۱۵ پس از ۲۸ ماه دیپلماسی سخت و مستمر در ساعت ۲۲ به وقت محلی روز شنبه ۲۶ دی ماه ۱۳۹۴ محمد جواد ظریف و فدریکا موگرینی وزیر خارجه ایران و نماینده ۱+۵ در مذاکرات هسته‌ای آغاز اجرای برجام را به طور مشترک در بیانیه‌ای اعلام کردند.

به گزارش خبرنگار انرژی هسته‌ای خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) اعزامی به وین، پس از آنکه ایران و ۱+۵ بر سر یک راه حل جامع برای حل وفصل مساله هسته ای در ۲۳ تیرماه سال جاری به توافق رسیدند دو طرف تلاش کردند این توافق را در پایتخت ها و پارلمان های خود به تصویب برسانند. ایران، اتحادیه اروپا و آمریکا هر کدام در چارچوب قوانین و مقررات خود این توافق را تایید و تصویب کردند. از آن پس دو طرف باید اقداماتی را به انجام می رساندند تا شرایط برای اجرا شدن برجام فراهم شود.

اقدامات متقابل ایران، آمریکا و اروپا و دیگر کشورهای ۱+۵ بعد از آنکه پرونده ابعاد احتمالی نظامی ایران در شورای حکام آژانس بسته شد و تمامی قطعنامه های قبلی در شورای حکام علیه فعالیت ها و برنامه های هسته ای ایران در گذشته لغو شد سرعت بیشتری گرفت به شکلی که طی سه هفته تمامی این اقدامات انجام شد و در نهایت بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی روز چهارشنبه ۲۳ دی ماه اعلام کرد که ایران اقدامات خود را طبق برجام عملی کرد.

حالا نوبت آژانس بین المللی انرژی اتمی بود که اقدامات هسته ای ایران را راستی آزمایی کرده و صحت آن را به اطلاع کشورهای عضو گروه ۱+۵ و همزمان به شورای حکام و شورای امنیت سازمان ملل ارایه کند. با وجود اعلام قبلی دو طرف مبنی بر اینکه گزارش یوکیا آمانو روز جمعه ۲۵ دی ماه منتشر خواهد شد اما این گزارش در عطش شدید رسانه ها و افکار عمومی برای اطلاع از نتیجه راستی آزمایی و در حالی که قرار بود صبح روز شنبه شاهد اعلام اجرایی شدن برجام باشیم به تعویق افتاد.

کمتر رسانه و کارشناسی طی چند روز گذشته نسبت به وجود مشکلات اساسی در مسیر راستی آزمایی آژانس از اقدامات هسته ای ایران احساس تردید و نگرانی کرده بود و همه کار را تمام شده می دانستند و اعلام اجرای توافق را امری تشریفاتی می دانستند. امیدها برای اجرای برجام در حالی که ایران سه اقدام مهم خود در انتقال سوخت، کاهش سانتریفیوژها و خارج کردن کالندریای راکتور اراک را انجام داده بود بسیار بیشتر از آن بود که تاخیر ۲۴ ساعته در اعلام روز اجرا کسی را نگران کند. اما در دومین روز از زمان تعیین شده برای اعلام اجرای توافق هسته ای و در حالی که همه انتظار داشتند گزارش آژانس صبح روز شنبه منتشر و کنفرانس مطبوعاتی ظریف و موگرینی نیز ظهر هنگام برگزار شود اما معادلات به شکل دیگری رقم خورد.

هنوز از دیدار جان کری و محمد جواد ظریف در هتل کوبورگ نگذشته بود که منابع خبری از تهران به طور غیرمنتظره اعلام کردند چهار زندانی آمریکایی ایرانی آزاد شدند. متقابلا منابع آگاه ایرانی و آمریکایی نیز از آزادی هفت تن از ایرانیانی که به اتهام دور زدن تحریم ها در زندان های آمریکا به سر می بردند خبر دادند و علاوه بر این اعلام شد که منع تعقیب از ۱۴ ایرانی از سوی پلیس اینترپل برداشته شد. رسانه های گروهی حاضر در وین و نیز در سراسر دنیا بی درنگ آزادی این افراد را به طور متقابل به تاخیر به وجود آمده در انتشار گزارش آژانس برای اعلام صحت اقدامات هسته ای ایران طبق برجام عنوان کردند. اما این پایان ماجرا نبود و اخباری مبنی بر اینکه تلاش می شود این زندانیان هر چه سریعتر خاک این کشورها را ترک کنند منتشر شد و رسانه ها در کمتر از دو ساعت اخباری مبنی بر ترک کشورها از سوی این زندانیان یا انتقال به کشور ثالث خبر دادند.

بر اساس اعلام غلامعلی خوشرو نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد “بر اساس مذاکرات کنسولی فشرده در یک سال گذشته بین ایران و آمریکا که دولت سوئیس هم تسهیل کننده آن بود چهار نفر که تابعیت دوگانه ایرانی آمریکائی داشتند آزاد شدند. ”

وی افزود: همچنین هفت نفر از هموطنان‌مان که به دلایلی که شکستن تحریم‌ها خوانده شده بود در بازداشت طرف آمریکائی بودند که مراحل اداری آزادی آن‌ها هم در حال انجام است.

نماینده کشورمان در سازمان ملل، اسامی این افراد را خسرو افقهی، آرش قهرمان، بهرام مکانیک، تورج فریدی، نیما گلستانه، نادر مدانلو و علی صابونچی اعلام کرد و گفت: این افراد از همه جرایمی که تحت تعقیب بودند بخشیده می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: همچنین تعدادی دیگری هستند که بعد از این‌که دوران زندان‌شان تمام شد تحت تعقیب نخواهند بود و می توانند به مهین بازگردند.

محمد جواد ظریف که از صبح روز شنبه در صفحه شخصی خود در توییتر فعال بود در پیامی که به نظر می رسید تلاش دارد تا رسانه ها و افکار عمومی ملتهب برای شنیدن خبر اجرای برجام را آرام کند نوشت: ما در حال رسیدن به روز اجرای برجام هستیم. چیز مهمی نیست. دیپلماسی نیاز به صبر دارد. جایگزین دیگری وجود ندارد.

هم چنین یک منبع نزدیک به هیات ایرانی حاضر در وین اعلام کرد که” برخی نکات کوچک و مقدمات روز اجرای برجام در حال طی شدن است. ”

این منبع نزدیک به هیات ایرانی با توجه به تاخیر به وجود آمده در انتشار گزارش آژانس گفت: تاخیر به وجود آمده الزاما ربطی به آژانس و گزارش آن ندارد. گزارش آژانس هم چیزی جز یک لیست از اقدامات ایران که وفق برجام بایستی تایید بشود، نیست.

بنا بر گزارش خبرنگار ایسنا، برخی منابع مطلع تاخیر به وجود آمده در ارایه گزارش آژانس و متعاقبا اعلام بیانیه مشترک ایران و ۱+۵ را کارشکنی های دقیقه ۹۰ یکی از کشورهای عضو گروه ۱+۵ می دانند که همواره در طول مذاکرات به رفتارها و اقدامات برهم زننده در مذاکرات مشهور بوده است.

در عین حال با وجود اخبار و شایعات داغ در فضای رسانه های گروهی در روز شنبه در وین اما ایران و ۱+۵ در آرامش این فضا را مدیریت و تلاش کردند تا ابهامات و مشکلات را از سر راه اجرای برجام بردارند و به این ترتیب مهم ترین و حساس ترین توافق بین المللی میان یک کشور درحال توسعه با شش قدرت بزرگ در نقطه عطف عملیاتی شدن خود قرار می گیرد و از این پس چشم ها اراده عملی این کشورها در اجرای تعهدات متقابل خود را نظاره خواهند کرد.

با اجرای توافق هسته ای دوره جدیدی از تحولات سیاسی اقتصادی در سطح ملی، منطقه ای و بین المللی ایجاد خواهد شد که تمامی سطوح را در بر خواهد گرفت.

۰۷:۰۰:۰۵ ولی الله سیف شنبه شب در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، درباره جزئیات آزادسازی ۳۰ میلیارد دلار از پول های بلوکه شده (به محض اجرای برجام)، افزود: با اجرای برجام، همه منابعی که بانک مرکزی در حساب های مختلف دارد و در گذشته به دلیل محدودیت امکان استفاده از آن وجود نداشت، آزاد می شود.
وی با بیان اینکه، بانک مرکزی با اجرای برجام امکان حواله و یا بهره گیری از منابع را خواهد داشت، اظهارداشت: بر این اساس می توان از ۳۰میلیارد دلار برای خرید و واردات کالای مورد نیاز بهره گرفت ضمن اینکه ورود این میزان ارز به کشور منطقی نیست.
سیف ادامه داد: با توجه به بانکداری بین المللی می توان منابع آزاد شده را در حساب های مطمئن و متمرکز قرار داد و در صورت نیاز از آن بهره برد.
رئیس شورای پول و اعتبار با بیان اینکه برجام در شرف اعلام است، گفت: این امر به معنای رفع محدودیت ها و تحریم های دست و پاگیر است و باید از این فرصت با استفاده از ظرفیت های کشور استفاده کرد.
به گزارش ایرنا، قرار است پس از انتشار گزارش آژانس وتایید اقدامات ایران، محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان فدریکا موگرینی هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در بیانیه ای مشترک روز اجرای برجام را اعلام کنند.

۰۶:۵۹:۳۵ به گزارش ایرنا، اجرای توافق هسته با قرائت بیانیه نهایی بین ایران و ۱+۵ آغاز شد و در پی آن اوباما رییس جمهوری آمریکا و اتحادیه اروپا لغو تحریم ها را اعلام کردند تا دیپلماسی تدبیر و امید به سرانجام رسیده و با دفاع از حقوق هسته ای ملت ایران، این حق به رسمیت شناخته شود.
وین در اواحز شنبه شب شاهد اتفاقی تاریخی بود و سرانجام توافق هسته ای ایران و ۱+۵ در نهایت پس از سال ها حق هسته ای ملت به رسمیت شناخته شد. پیش از آغاز دیپلماسی دولت تدبیر و امید، طرف مقابل به دنبال تعطیلی همه فعالیت های هسته ای و تلاش برای صنعتی نشدن دستاوردهای هسته ای ایران بود اما امروز و پس از سال ها تلاش، حق هسته ای ایران از سوی کشورهای دنیا به رسمیت شناخته شده تا جهانیان بدانند که با یک ایرانی نه به زبان تهدید که باید با زبان تکریم سخن گفت.
دکتر حسن روحانی، رییس جمهوری کشورمان در پیام توییتری خود نوشت: برجام به فرجام رسید. خدا را سپاس می گویم و در مقابل عظمت شما ملت صبور سر تعظیم فرود می آورم. این سربلندی و پیروزی بر شما مبارک باد.
اجرای برجام و رفع تحریم های ظالمانه علاوه بر این که در صدر اخبار رسانه های خارجی قرار گرفت واکنش مقامات کشورهای مختلف را در بر داشت.

*استقبال بان کی مون
بان کی مون با انتشار بیانیه ای، توافق ایران و آمریکا در تبادل زندانیان و لغو تحریم ها با اجرای برجام را نشانه بهبود روابط بین دو کشور و موجب دلگرمی دانست.
دبیر کل سازمان ملل طی بیانیه ای،از گزارشات جاری مبنی بر آزادی جیسون رضاییان و تبادل شمار دیگری از زندانیان میان ایران و آمریکا استقبال کرد.
در این بیانبه همچنین از اقدامات صورت گرفته بین دولت های ایران و آمریکا در بهبود روابط بین دو کشور استقبال شده است.
وی با ابراز امیدواری از پایبندی و حسن نیت تمامی طرفین به انجام تعهدات انجام شده در برجام، اضافه کرد، امیدوار است این امر باعث افزایش همکاری ها دیگر مسائل منطقه ای شود.

*استقبال آمریکایی ها
وزارت خزانه داری امریکا اعلام کرد: واشنگتن درچارچوب کاهش تحریمها علیه ایران طبق توافق هسته ای بین المللی ، به شعبه های خارجی شرکت های امریکایی اجازه تجارت با ایران را خواهد داد.
به گزارش خبرگزاری رویترز از واشنگتن ، وزارت خزانه داری گفت : مقامات امریکا همچنین محدودیت های مربوط به خرید نفت ایران از سوی نهادهای غیرامریکایی و همچنین فروش کالا و خدمات به بخش انرژی ایران را از میان برداشته است.
لغو ممنوعیت تجارت غیر امریکاییها با بخش نفتی ایران یک گشایش مهم در تحریمی بود که مناسبات غرب با دارنده یکی از بزرگترین ذخایر نفت جهان را قطع کرده بود.
**جان کری: ایران به تعهداتش عمل کرد،آمریکا نیز عمل می کند
همچنین جان کری وزیر خارجه آمریکا نیز در سخنانی اظهار کرد: ایران با برداشتن تمامی گام های لازم در پایبندی به تعهداتش، به حرفش عمل کرد و ما نیز در آینده اینچنین عمل خواهیم کرد.
به گزارش ایرنا، کری وزیرخارجه آمریکا روزشنبه درجلسه اجرایی شدن برجام در وین طی سخنانی افزود : امروز بار دیگر قدرت دیپلماسی در حل چالش های چشمگیر را به ما یادآور شد و سال ها کار فشرده و عزم جدی در گفتگوها ما را به حل دو موضوع مناقشات هسته ای ایران و تلاش های طولانی دیپلماتیک موفق ساخت.
وی ضمن ابراز خشنودی از آزادی زندانیان آمریکایی ایران، با بیان اینکه آزادی زندانیان آمریکایی پرونده ای مجزا از مذاکرات هسته ای بوده است، خاطرنشان کرد: ولی جای شکی نیست که پیشرفت گفت وگو های انسان دوستانه، به بهبود تعاملات و باز شدن قفل کانال های دیپلماتیک انجامید و پس از دستیابی به توافقنامه هسته ای این گفت وگوها شتاب بیشتری پیدا کرد.
باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا نیز با امضای دستور العمل لغو تحریم ها، رسما آغاز اجرای برجام را تایید کرد.

*قدرت دیپلماسی
«فرانک والتر اشتاین مایر» وزیر امور خارجه آلمان طی بیانیه ای اجرایی شدن برجام را لحظه ای بزرگ و یک روز تاریخی برای دیپلماسی خواند.
وزیر خارجه آلمان گفت: ایران همه تعهدات خود را به انجام رسانده است. در مقابل تحریم های اقتصادی و مالی علیه ایران که به خاطر برنامه هسته ای اعمال شده بودند، لغو و تبادلات تجاری با ایران دوباره از سر گرفته خواهند شد.
در این بیانیه آمده است: با رونق گرفتن روابط بازرگانی رابطه ایران و جهان به طورکلی وارد یک مرحله جدید خواهند شد، هرچند که هنوز بعضی مناقشات دیگر درحال غلیان هستند و اختلاف نظرها و نیز برخی تضاد منافع همچنان وجود دارند ولی امروز ما می توانیم به حق از یک توافق تاریخی دیپلماسی صحبت کنیم و این لحظه شخصاً برای من یک لحظه بزرگی است.
اشتاین مایر دراین بیانیه افزود: دیپلماسی قادر است که بحران های خطرناک را خنثی کرده و اختلاف نظرهایی را که به نظر قابل حل نمی آیند را حل کند.

* سال ها صبر و شکیبایی
فیلیپ هاموند وزیر خارجه انگلیس شامگاه شنبه از اجرایی شدن برجام استقبال کرد و آن نتیجه سال ها صبر و شکیبایی و تلاش دیپلماتیک دانست.
وی گفت: توافق هسته ای ایران که انگلیس نیز در آن نقش مهمی ایفا کرد، سبب می شود که خاورمیانه و جهان به مکان های امن تری تبدیل شوند.
وزیر خارجه انگلیس افزود: سال ها صبر و دیپلماسی مداوم و کار سخت فنی، بالاخره میوه خودش را که همان اجرای برجام است، داد.
وی اضافه کرد: در این میان افراد شکاکی نیز بودند که عنوان می کردند که ایران هرگز حاضر به انجام تعهداتش براساس توافق ( هسته ای وین ) نیست اما آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید کرد که این کشور به تعهداتش عمل کرده است.
هاموند افزود: مقادیر زیادی اورانیوم غنی شده از ایران خارج شد و هزاران سانتریفیوژ از دور خارج شده اند و کالندریای(قلب) راکتور اراک خارج شد.
وزیر خارجه انگلیس افزود: محدود شدن برنامه هسته ای ایران، سبب لغو تحریم های این کشور شده و منافع اقتصادی برای آن به همراه خواهد داشت.

*نقش روسیه
وزارت امور خارجه روسیه با صدور بیانیه ای اعلام کرد: با پایان اعتبار مفاد سازمان ملل متحد درباره برنامه هسته ای ایران، گام بزرگی در مسیر عادی سازی وضع پیرامون این برنامه برداشته شده است.
وزارت امور خارجه روسیه در بیانیه خود افزود: اجرای موفق برجام به تأمین امنیت مناطق خلیج فارس و خاورمیانه کمک می کند و موجب تقویت امنیت این مناطق می شود و امیدواریم ایران و گروه ۱+۵ به انجام تعهدات خود در چارچوب برجام ادامه دهند.
در ادامه این بیانیه آمده است: مسکو امیدوار است ایران و گروه ۱+۵ صادقانه به انجام تعهدات خود در چارچوب برجام ادامه می دهند.
بیانیه یادآور شد: با مشارکت شرکت روس اتم روسیه و سازمان انرژی اتمی ایران، مقادیر اورانیوم غنی شده ایران پیش بینی شده در برجام به خارج از این کشور منتقل شده است. این از شرایط اصلی و دشوارتر از بقیه شرایط طرح برجام بود.
وزارت خارجه روسیه در بیانیه خود تأکید کرده است: مسکو در ایجاد بستر برای آغاز اجرای برجام نقش کلیدی ایفا کرد.

*توافق برد برد
رد ‘نورمن لامونت’، رییس اتاق بازرگانی انگلیس و ایران شامگاه شنبه ضمن تبریک و ابراز قدردانی از تلاش بی وقفه محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان در حصول و اجرای توافق هسته ای،گفت: شرکت های انگلیسی مشتاقانه منتظر ورود به بازارهای ایران هستند.
لرد لامونت، عضو مجلس اعیان انگلیس و نایب رییس گروه فراحزبی پارلمانی انگلیس و ایران در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: امروز روز بزرگی است؛ به جان کری و محمد جواد ظریف بابت تلاش های بی وقفه شان در مقابل مخالفین [توافق هسته ای]تبریک می گویم.
این سیاستمدار انگلیسی با «برد-برد خواندن توافق هسته ای» تصریح کرد: این توافق سرآغاز روابط بهتر میان جمهوری اسلامی ایران و انگلیس خواهد بود.
لامونت افزود: البته اندکی زمان خواهد برد تا تاثیرات ناشی از آن به چشم آید؛ اما من صمیمانه امیدواریم زمان زیادی طول نخواهد کشید تا مردم ایران، که از تاثیرات ناشی از تحریم ها رنج کشیده اند شرایط بهتری را تجربه کنند.

۰۶:۵۷:۱۶ به گزارش ایرنا، باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا با امضای دستور العمل لغو تحریم ها، رسما به اجرای برجام عمل کرد.

۰۶:۵۵:۲۰ هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد: آن عده از داوطلبان نمایندگی مجلس که بر اساس رأی هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات، صلاحیت آنان احراز نگردیده، می‌توانند شکایت خود را تحویل دهند.

به گزارش اداره کل روابط عمومی شورای نگهبان، متن این اطلاعیه به شرح زیر می باشد:

به اطلاع آن دسته از داوطلبان محترم نمایندگی دهمین دوره مجلس شورای اسلامی که بر اساس رأی هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات، صلاحیت آنان احراز نگردیده می‌رساند:

بر اساس ماده ۵۲ قانون انتخابات وماده ۳۴ آئین‌نامه اجرایی آن، در صورت تمایل می‌توانند طی روزهای یکشنبه ۱۳۹۴/۱۰/۲۷ الی سه‌شنبه ۱۳۹۴/۱۰/۲۹ از ساعت ۸ الی ۱۶ در تهران به ورزشگاه تختی واقع در بزرگراه بسیج بلوار هجرت و در مراکز استان‌ها به محل‌های تعیین شده از سوی دفاتر نظارت و بازرسی شورای نگهبان مراجعه و پس از تکمیل فرم شکایت، رسید دریافت نمایند.

۰۶:۵۵:۰۲ به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، عباس آخوندی در حاشیه مراسم سالگرد هفتادو هفتمین سالگرد تاسیس بانک مسکن در پاسخ به این سئوال که مذاکرات برای خرید هواپیما با توجه به اینکه تحریم‌ها در حال لغو شدن است به کجا رسید افزود: در چند ماه اخیر مذاکرات بسیاری را با شرکت‌های دست اول تأمین کننده هواپیما داشته‌ایم. در دو بخش بحث کرده‌ایم یکی اینکه ساختار هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران را بازسازی کنیم که در این زمینه درگام نخست برای ۱۱۴ فروند هواپیما با ایرباس فرانسه توافق کرده‌ایم.

آخوندی ادامه داد: بحث دیگر این است که تمام شرکت‌های هواپیمایی داخلی را نیز بازسازی کنیم. در این زمینه نیز به دنبال استفاده از لیزینگ هواپیما با شرکت‌هایی که هواپیما عرضه می‌کنند هستیم.

به گفته وی، همچنین با بیمه‌های مطرح دنیا برای تأمین هواپیما جهت بازسازی شرکت‌های هواپیمایی مرتبط مذاکره کرده‌ایم.

۰۶:۵۴:۲۲ وزیر خارجه ایران پس از آغاز اجرای برجام نوشت: با حمایت و مقاومت شما برجام اجرایی شد و تحریم‌ها رفع گردید. حال نوبت همه ماست که با بهترین بهره‌برداری از شرایط جدید، همدل و همزبان برای ساختن فردایی بهتر تلاش کنیم.

۰۶:۵۳:۵۴ به گزارش خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، یوکیا آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فردا (دوشنبه) در تهران خواهد بود.

قرار است آمانو در این سفر با حسن روحانی رئیس جمهور و علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی دیدار کند.

این سفر در راستای نقش آژانس در راستی آزمایی تعهدات ایران براساس برجام است.

آمانو امشب وین را ترک و بامداد دوشنبه در تهران خواهد بود.

جان کری وزیر خارجه آمریکا نیز در نشست خبری خود پس از بیانیه مشترک ظریف و موگرینی عنوان کرد که نمایندگان آژانس دوشنبه به ایران خواهند رفت.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با صدور بیانیه‌ای تائید کرد که ایران تمام گام‌های لازم برای اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک را برداشته است.

با صدور بیانیه مشترک ظریف و موگرینی، عملا برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) وارد مرحله اجرا شد.

۰۶:۵۱:۱۰ گزارش یوکیا آمانو در مورد ایران؛ از پر کردن کلندریای رآکتور آب سنگین اراک تا کاهش چندین هزار سانتریفیوژ

۰۶:۵۰:۴۹ اتحادیه اروپا تحریم ها علیه ایران را لغو کرد.

۰۶:۴۵:۳۷ امروز، ما به روز اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) رسیدیم. از زمان روز تصویب، ما مجدانه تلاش کردیم و تعهد مشترک و اراده جمعی خود را به نمایش گذاشتیم تا سرانجام موجبات اجرای برجام را فراهم کنیم. امروز، شش ماه پس از نهایی شدن آن توافق تاریخی، آژانس بین المللی انرژی اتمی تأیید کرد که ایران تعهدات هسته ای ذیربط خود تحت برجام را اجرا نموده است.

از آنجا که ایران به تعهدات خود عمل نموده است، امروز تحریم های مالی و اقتصادی ملی و چندجانبه مربوط به برنامه هسته ای ایران منطبق با برجام برداشته شد. اتحادیه اروپایی، کشورهای ۱+۵، مرکب از جمهوری خلق چین، جمهوری فرانسه، جمهوری فدرال آلمان، فدراسیون روسیه، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا، و ایران همچنین در زمینه استفاده‌های صلح آمیز از انرژی هسته ای، در چارچوب برجام، همکاری خواهند کرد.

تحریم های سازمان ملل مربوط به برنامه هسته ای ایران برداشته شد. قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت که برجام را مورد تأیید قرار داد، از این پس در کنار پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (ان پی تی)، تنها چارچوب حقوقی مربوط به فعالیت‌های هسته ای ایران خواهد بود، و کلیه مفاد قطعنامه های ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۷)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸)، ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) و ۲۲۲۴ (۲۰۱۵) خاتمه می یابند.

اتحادیه اروپایی تأیید کرده است که چارچوب های قانونی لازم برای برداشتن تحریم های مالی و اقتصادی اتحادیه درباره برنامه هسته ای ایران اجرایی شد. ایالات متحده اعمال تحریم های مصوب مرتبط با برنامه هسته ای ایران را امروز متوقف می کند که همچنین شامل لغو فرمان های اجرایی مربوطه و صدور مجوز برخی فعالیت ها، آنگونه که در برجام مشخص شده است، می باشد. اتحادیه اروپایی و ایالات متحده آیین نامه های مربوطه در خصوص جزئیات تحریم هایی که برداشته می شوند را صادر و از این طریق مشارکت بین المللی در پیشرفت اقتصادی ایران را تسهیل کردند.

همانگونه که مقرر شده است، ما به مراقبت و نظارت بر اجرای کامل و موثر برجام از طریق کمیسیون مشترک، مرکب از ۱+۵ و ایران که توسط نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور روابط خارجی و سیاست امنیتی هماهنگ می گردد، دقیقا همانگونه که در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ توافق شد، ادامه خواهیم داد. آژانس بین المللی انرژی اتمی به سهم خود، مسئولیت مراقبت و راستی آزمایی اجرای برجام و نیز تعهدات ایران به عنوان عضو معاهده منع اشاعه و موافقتنامه پادمان و اجرای موقت پروتکل الحاقی را به عهده دارد.

ما مایلیم با استفاده از این فرصت، از دولت اتریش به دلیل میزبانی، و از همه کشورهایی که از فرآیند مذاکرات حمایت و به اجرای برخی از تعهدات تحت برجام کمک کردند، تشکر نماییم. ما همچنین از تمامی شخصیت هایی که از سال ۱۳۸۲ هدایت مذاکرات را به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران و ۱+۵ به عهده داشته اند، سپاسگزاری می کنیم.

همه طرف ها باوری راسخ دارند که این توافق تاریخی، استوار و منصفانه است، خواست های همه را تأمین می کند، و اجرای مناسب آن گامی کلیدی در کمک به بهبود صلح، ثبات و امنیت منطقه ای و بین المللی خواهد بود.

این دستاورد به روشنی ثابت می کند که با اراده سیاسی، پشتکار، و از طریق دیپلماسی چندجانبه، ما قادریم سخت ترین معضلات را حل و فصل، و راه حل های واقع بینانه ای که قابلیت اجرای موثر داشته باشند پیدا کنیم. این یک پیام قاطع و امیدوارکننده است که جامعه بین المللی می بایست در تلاش های مان برای ساختن جهانی امن تر، مد نظر داشته باشد.

۰۶:۴۵:۲۳ موج خبرها را با هم مروری می کنیم .

۰۶:۴۱:۳۱ با این که موج خبرها بسیار مثبت است ولی به نظر موج عرضه نیز چیز کم نمی گذارد

۰۶:۴۰:۵۲ به قول دوستی امروز صبح ساعت کشور به ۱۲ سال پیش برگشت تازه برگشتیم در جایی که ۱۲ سال پیش بودیم

۰۶:۴۰:۳۴ سلام صبح بدون تحریم شما بخیر

اخبار بازار امروز ...(بخش اول)

آخرین تحلیل‌ها

بتاسهم را دنبال کنید

اخبار بازار امروز …(بخش اول)

روش‌های جایگزین پرداخت